Türkiye'de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946
İÇİNDEKİLERÖN SÖZ 21BİRİNCİ BÖLÜM: GİRİŞ I. ÇALIŞMANIN KURAMSAL ÇERÇEVESİ: ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN KURUMSALLAŞMASI 29 II. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN KURUMSALLAŞMASI AÇISINDAN TÜRKİYE ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİNİN DÖNEMLEŞTİRİLMESİ 30 III. OSMANLI İMPARATORLUĞUNDAN CUMHURİYET TÜRKİYESİNE KALAN MİRAS 36 A. GİRİŞ 36 B. SİYASAL MİRAS C. TOPLUMSAL Ç. İKTİSADİ MİRAS D. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ ALANINDAKİ MİRAS 39 1. Ücretlilerin nicel varlığı 39 2. Hukuki Düzenlemeler 41 3. Örgütlenme ve İşçi Hareketleri Deneyimi 43 İKİNCİ BÖLÜM: SİYASET, HALKÇILİK VE ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ I. SİYASAL YAPI İLE ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ ARASINDAKİ SİMGESEL BAĞ: HALKÇILIK 45 A. GİRİŞ 45 B. CUMHURİYET DÖNEMİNDE HALKÇILIK DÜŞÜNCESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN BAZI YÖNTEM SORUNLARI 46 1. Giriş: Halkçılığın Değişik Boyutları 46 2. Halkçılık: Durmaksızın İçeriği Değişen Bir kavram 47 3. Halkçılık: Gerçek mi, Düş mü? 50 C. HALKÇILIK KAVRAMI VE KÖKENLERİ 55 1. Giriş 55 2. Fransız Devriminin Etkileri 57 3. Narodnizm 58 a. Narodnik Düşüncenin Gelişimi ve Temel Özellikleri 58 b. Narodnizm ve Türkiye 65 4. Dayanışmacı düşünce 68 a. Dayanışmacı Düşüncenin Temel Özellikleri 68 b. Dayanışmacı Düşünce ve Ziya Gökalp 71 c. Dayanışmacı Düşünce Ve Gökalp'in Cumhuriyet Dönemine Etkileri 79 II.TÜRKİYE'DE HALKÇILIK 81 A. KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİNDE HALKÇILIK 81 2. Birinci Meclis'te Halkçılık ve Mesleki Temsil Tartışmaları 85 B. KURTULUŞ SAVAŞI SONRASI DÖNEMDE HALKÇILIK VE ATATÜRK 96 1. Kurtuluş Savaşı Sonrası Halkçılık Anlayışındaki Değişimler 96 2. Atatürk ve Halkçılık 97 a. Atatürk ve İşçiler 100 b. Atatürk ve Köylülük 101 c. Atatürk ve Aydınlar 106 C. HALKÇILIK VE 1921 VE 1924 ANAYASALARI 107 III. CUMHURİYET HALK FIRKASI VE HALKÇILIK 109 A. GİRİŞ 109 B. 1931 VE 1935 KURULTAYLARI 111 1.1931 Üçüncü Kurultay'ı 112 2.1935 Dördüncü Kurultay'ı 118 IV. HALKÇLIK VE DEVLETÇİLİK 118 B. KADRO HAREKETİ 122 V. HALKÇILIK VE KORPORATİZM 127 B. KORPORATİZM 127 C. DEVLET KORPORATİZMİ 130 Ç. KORPORATİZM AÇISINDAN TÜRKİYE 133 2. Karporatizm Tartışmalarına Kaynaklık Eden Bazı Kurum ve Uygulamalar 138 a. 1923 İzmir İktisat Kongresi 139 b. 1925 Ticaret ve Sanayi Odaları 142 c. 1927 Ali İktisat Meclisi 145 ç. 1934 İzmir İşçi ve Esnaf Kurumları 149 d. 1938 Basın Birliği 150 3. Değerlendirme 153 VI. TEK PARTİ YÖNETİMİNİN OLUŞMASI VE ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ ALANINA YÖNELİK YANSIMALARI 160 A. GİRİŞ 160 B. 1925 TAKRİRİ-SÜKÜN KANUNU 161 C. 1930 SERBEST FIRKA DENEYİMİ 163 Ç. TEK PARTİ YÖNETİMİNİN KATILAŞMASI 169 D. TEK PARTİ YÖNETİMİNİN KATILAŞMASINDAKİ DIŞSAL ETKİLER 173 E. DÖNEMİN HUKUKSAL DÜZENLEMELERİ 178 1. GİRİŞ 178 2. 1936 İş Kanunu 178 3. 1936 Ceza Kanunu Değişiklikleri 179 4. 1938 Cemiyetler Kanunu 181 F. HALKÇILIK ANLAYIŞINDA ORTAYA ÇIKAN DEĞİŞİMLER 184 VII. TARTIŞMA VE DEĞERLENDİRME 186 A. TÜRKİYE'DEKİ TEK PARTİ YÖNETİMİNİN NİTELİĞİ 186 B. DÖNEM İÇERİSİNDEKİ REFORMLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 189 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN İKTİSADİ TEMELLERİ I. ÇUMHURİYETİN BAŞLANGIÇ YILLARINDA İKTİSADİ YAPI: BİR ÖZET 193 II. DÖNEMLEŞTİRME 201 III. LİBERAL DÖNEM 201 A. GİRİŞ 201 B. İZMİR İKTİSAT KONGRESİ 202 1. Kongre'nin Önemi ve Anlamı 202 2. Kongrenin Amacı 204 3. Mesleki Temsil Esası 296 4. İşçi Grubunun İktisat Esasları 208 5. Kongre`nin Sonuçları 211 C. 1927 YILINDA TÜRK SANAYİİNİN DURUMU 213 1. 1927 Sanayi Sayımı 213 2. 1927 Teşvik-i Sanayi Kanunu 218 3. Liberal Dönemin Sonu 222 IV. DEVLETÇİ DÖNEM 227 B. DEVLETÇİLİĞİN TARİHSEL KÖKENLERİ 227 C. TÜRKİYE'DE DEVLETÇİLİĞİN GELİŞMESİ VE NİTELİĞİ 230 Ç. DEVLETÇİ SANAYİLEŞMENİN ARAÇLARI 236 1. Planlama Çalışmaları 236 2. Kamu İktisadi Teşebbüsleri 239 3. Yasal Düzenlemeler 242 D. DEVLETÇİ SANAYİLEŞMENİN İKTİSADİ SONUÇLARI 243 1. Sanayi Kesiminin Büyüme Hızındaki Artış 243 2. Sektörlerin GSMH İçindeki Payındaki Değişiklikler 243 3. Istihdamın Sektörel Dağılımında Ortaya Çıkan Değişimler 246 4. İktisadi Yaşamda Devletin Artan Ağırlığı 247 5. Devletçi Dönemde Sağlanan İktisadi Gelişmeler: Bir Özet 248 6. Devletçi Sanayileşmenin Özel Kesim Üzerindeki Etkileri 249 E. KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ VE DEVLETÇİ SANAYİLEŞMENİN SOSYAL BOYUTLARI 253 1. Giriş 253 2. İskan Olanakları 264 3. Parasız Yemek Olanakları 269 4. Sağlık Olanakları 270 5. Ekonomlar 272 6. Eğitim ve Kültür Olanakları 273 7. Spor Olanakları 276 8. Sosyal Güvenlik Olanakları 277 9. Diğer Olanaklar 278 10. Kamu İktisadi Teşebbüslerfnde Çalışanların Durumlarının Endüstrileşme Sürecinin Sosyal ve Ekonomik Maliyeti Açısından Değerlendirilmesi 280 11. Kamu Kesimi Çalışanları: Bir "İşçi Aristokrasisi" mi? 281 V. SAVAŞ DÖNEMİ 287 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ ALANINDAKİ GELİŞMELER I. GİRİŞ: ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN KURUMSALLAŞMASI AÇISINDAN DÖNEME İLİŞKİN BİR ÖZET 291 A. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN TARAFLARININ ORTAYA ÇIKMASI 292 B. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN TARAFLARININ ÖRGÜTLENMESİ 292 C. TOPLU PAZARLIĞIN KURUMSALLAŞMASI 293 Ç. İŞ MÜCADELESİ ARAÇLARI OLARAK GREV VE LOKAVTIN KURUMSALLAŞMASI 294 II. BAĞIMLI ÇALIŞANLARIN NİCEL VE NİTEL VARLIKLARI 294 A. GİRİŞ 294 B. BU DÖNEMDE İŞÇİLERİN VE İŞÇİLİĞİN TEMEL BAZI NİTELİKLERİ 295 C. İŞÇİ KESİMİNİN NİCEL VARLIĞI 303 1. GİRİŞ 303 2.1937,1938,1943 Tarihli İş İstatistikleri 305 a Giriş 305 b. İşyeri ve İşçi Sayıları 306 c. Sanayinin Belgesel Yoğunlaşması 308 ç. Kadın ve Çocuk İşçiler 309 Ç. KAMU KESİMİNDE İSTİHDAM III. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN HUKUKSAL ÇERÇEVESİ 317 A. GİRİŞ 317 B. KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİ 320 1. Giriş 320 2. 1921 Tarihli ve 114 Sayılı Zonguldak Ve Ereğli Havza-i Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amele Menafi-i Umumiyesine Olarak Füruhtuna Dair Kanun 323 3. 1921 'Tarihli ve 151 Sayılı Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun 324 C. 1936 İŞ KANUNUNA KADAR OLAN DÖNEM 329 1. 1924 Anayasası 329 a. Temel Felsefesi 329 b. 1924 Anayasasında Ekonomik ve Sosyal Haklar 331 2. 1924 Hafta Tatili Kanunu 333 3. 1925 Takrir-i Sükûn Kanunu 335 4. 1926 Medeni Kanun'u 336 5. 1926 Borçlar Kanunu 337 a. Giriş 337 b. Bireysel İş Hukuku Alanındaki Düzenlemeler 337 c. Toplu İş ilişkileri Alanındaki Düzenlemeleri 338 6. 1930 Umumi Hıfzısıhha Kanunu 342 7. 1932 Türkiye'de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında Kanun 334 b. Yasanın Çıkarılış Süreci 349 c. Yasanın Düzenlemeleri 350 d. Yasanın sonuçları 350 8. 1935 353 lusal Bayram Ve Genel Tatiller Kanunu 351 Ç. 1936 İŞ KANUNU 353 1. Tarihçe 353 2. İş Kanununun Önemi 353 3. İş Kanunu'nun Çıkarılmasında Etkili Olan b. İş Kanununun Çıkarılmasında Etkili Olan Faktörler 358 a. Giriş 358 b. İş Kanununun Çıkarılmasında Etkili Olan İçsel Faktörler 358 i. Sosyal Faktörler 358 ii. iş Kanunu ve Sosyal Faktörlerle İktisadi Faktörler Arasındaki İlişkiler 360 iii. İktisadi Faktörler 362 aa. İşçi Sayısındaki Artış 362 bb. İşletme Ölçeklerindeki Büyüme ve Yoğunlaşma 363 cc. Devletçilik 363 çç. Talep Ögesine İlişkin Gelişmeler 365 iv. Siyasal Faktörler 365 c. İş Kanunu'nun Çıkarılmasında Etkili Olan Dışsal Faktörler 371 i. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün Etkileri 387 371 ii. Yabancı Uzmanların Etkileri 379 iii. Avrupa'daki Otoriter Rejimlerin Etkileri 381 4. İş Kanunu'nun İkili Karakteri 387 5. İş Kanunu: Bir Sosyal Uzlaşma Belgesi mi? 389 6. Yasanın Temel Düzenlemeleri 392 a. Yasanın Kapsam Alanı ve Sınırlılıkları 392 b. Bireysel İş İlişkileri Alanındaki Düzenlemeler 395 e. Toplu İş İlişkileri Alanındaki Düzenlemeler 400 i. Grev ve Lokavt Konusundaki Düzenlemeler 400 ii. İşçi Temsilciliği Kurumuna İlişkin Düzenlemeler 402 iii. İş Uyuşmazlıklarının Halli Konusundaki Düzenlemeler 403 7. İş Kanunu'nun Uygulanmasına İlişkin Durum 405 a. Uygulamada Görülen Aksaklıklar 405 b. İş Kanunu'nun Kapsamının Genişlemesi ve Kapsama Giren İşçi Sayısında Artış 407 e. Yasaya Göre Yaşama Geçirilmesi Gerekli Kurumların Oluşumundaki Gecikmeler 408 D. İş KANUNU SONRASI DÖNEM 410 1.1938 Cemiyetler Kanunu 410 2.1940 Milli Korunma Kanunu 412 E. DÖNEM İÇERİSİNDE SOSYAL GÜVENLİK ALANINDAKİ GELİŞMELER 419 1. Giriş 419 2. Madencilik Alanına Yönelik Düzenlemeler: 1921 Tarihli Ve 151 Sayılı Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun ve 1923 Tarihli ve 2608 Sayılı Amele Birliği Ve İhtiyat ve Teavün Sandıkları Talimatnamesi 420 3.1926 Borçlar Kanunu 422 4.1930 Umumi Hıfzısıhha Kanunu 423 5. 1936 İş Kanunu 424 6. Kamu Kesiminde Çalışanlara Yönelik Sosyal Güvenlik Uygulamaları 425 F. DÖNEM İÇERİSİNDE ÜCRETLERDEKİ GELİŞMELER 429 1. Giriş 429 2. Osmanlı İmparatorluğu-Cumhuriyet Dönemi Karşılaştırması 430 3. Cumhuriyet Döneminde Ücretlerdeki Gelişmeler 431 a. Ücretlerdeki Genel Gelişmeler 431 b. Kamu Kesimi Çalışanlarının Ücretlerindeki Gelişmeler 435 4. Değişik Kurumsal Düzenlemelerin Ücret Düzeyi Üzerindeki Etkileri 441 a. Umumi Mukavele 442 b. Toplulukla İş İhtilafları 442 c. Asgari Ücret Saptamaları 447 ç. Sonuç 447 G. İŞÇİ ÖRGÜTLENMELERİ VE İŞÇİ HAREKETLERİ 449 1. Giriş 449 2. İşçi Örgütlenmeleri 450 3. İşçi Hareketleri 452 BEŞİNCİ BÖLÜM: ÇALIŞMA İLİŞKİLERİN DE KURUMSALLAŞMAYA DOĞRU: 1945 SONRASI DÖNEM İ. ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİ 455 A. Giriş 455 B. ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞİN DIŞSAL Dinamikleri 456 C. ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞİN İÇSEL Dinamikleri 459 İİ. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNDEKİ GELİŞMELER: İLK KURUMSALLAŞMA DENEYİMLERİ 462 A. GİRİŞ 462 B. DEVLETİN ÖRGÜTLENMAESİ 467 1. Giriş 467 2. Çalışma Bakanlığı'nın Kuruluşu 468 3. İş ve İşçi Bulma Kurumu'nun Kuruluşu 469 4. Sosyal Güvenlik Alanındaki Gelişmeler 474 a. Giriş 474 b. İşçi Sigortaları Kurumu'nun Kuruluşu 475 C. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN İŞÇİ VE İŞVEREN TARAFLARIN ÖRGÜTLENMESİNE İLİŞKİN GELİŞMELER 476 1. Giriş 474 2. Cemiyet Kanunu'nda Değişiklik: 5 Haziran 1946 Tarihli ve 4919 Sayılı Kanun 477 3. 947 Tarihli İşçi ve İşveren Sendikaları ve Sendika Birlikleri Hakkında Kanun 481 DEĞERLENDİRME 482 KAYNAKÇA 487  |
