Bilimsel ve Teknik Çalışmaların Ölçülmesi 'Frascati El Kitabı' 1980
İÇİNDEKİLERI.BÖLÜMELKİTABININ AMAÇ VE KAPSAMI 1.1. A+GVERlKULLANICISINAİLK BİRKAÇ SÖZ.............. 1 1.2. FRASCATI ELÖT ABIYLA DİĞER ULUSLARARASI STANDARTLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER . .............. 1 1.8 A+G İLE İLGİLİ FAALİYETLER ................. 2 1.3.1 Araştırma Ve Deneysel Geliştirme................... 2 1.3.2 Bilimsel Ve Teknolojik Faaliyetler (BTF).............. 2 1.3.3 A+ G Ve BUimseİ Ve Teknolojik Yenilik ........... 3 1.4. A+G GİRDİ VE ÇIKTILARI .............................. 4 1.5. DOĞAL BİLİMLER VE MÜHENDİSLİK (DBM) İLE SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER (SBB> ............................. 5 1.6 A+G GİRDİLERİNİN ÖLÇÜLERİ ...................... 5 1.6.1 A+G Harcamaları ................ ............... 5 1.6.2 A+Glnsangücü . .............................. 6 1.6.3 A+G Olanaktan .............................. .. 7 1.6.4 Ulusal A+G Çabaları........................ 7 1.7 A+G İÇİN SINIFLANDIRMA SİSTEMLERİ........... 7 1.7.1 Kurumsal Sınıflandırmalar........................ 8 1.7.2 İşlevsel Sınıflamalar........ .......... ... ........ 8 1.8. A+G TARAMALARI, VERİLERİN GÜVENİRLİĞİ VEm ULUSLARARASI KARŞILAŞTTRILABİLİRLİĞİ................ 9 1.9. KAMU A+ G AKÇ AL AMASININ AMAÇLARI........... . 9 1.10. A+G VERİ KULLANICISINA SON BİRKAÇ SÖZ........ 10 II. BÖLÜM TEMEL TANIM VE UYGULAMALAR 1.1 ARAŞTIRMA VE DENEYSEL GELİŞTİRME (A+G) ............. 12 1.2 A+G DIŞINDA TUTULAN FAALİYETLER................... 12 2.2.1 Öğrenim ve Eğitim......................... 12 2.2.2 İlgili Diğer Bilimsel Ve Teknolojik Çalışmalar........... 13 2.2.2.1 Bilimsel Ve Teknolojik Bilgi Hizmetleri................ 13 2.2.2.2 Genel Amaçlı Veri Toplanması..................... 13 2.2.2.3 Sınama Ve Standartlaştırma.................. . . 14 2.2.2.4 Yapılabilirlik Çalışmaları . ........................ 14 2.2.2.5 İhtisaslaşmış Tıbbi Bakım ........................ 14 2.2.2.6 Patent Ve Lisans Çalışması.................... 14 2.2.2.7 Siyasayla İlgili Çalışmalar......................... 14 2.2.3 Diğer Endüstriyel Etkinlikler...................... 14 2.2.3.1 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Endüstriyel Yenilikler ...... 14 2.2.3.2 üretim Ve İlgili Teknik Faaliyetler............. 15 .3 A+G'NİN SINIRLARI................................... 15 2.3.1 Temel ölçütler ................................ 15 2.3.2 A+G İle Eğitim Ve öğretim Çalışmalarının Ayrımı........ 16 2.3.2.1 Genel Yaklaşım............................... 16 2.3.2.2 Lisansüstü Çalışmalarının Durumu................... 16 2.3.3 A+G İle Diğer İlgili Bilimsel Ve Teknolojik Çalışmaların Ayırımındaki Güçlükler................. 17 2.3.3.1 Genel Yaklaşım ................................ 17 2.2.3.2 özel Durumlar ................................ 18 2.3.3.2.1 Uzay Araştırmaları................ 18 2.3.3.2.2 Maden Arama Ve Çıkarma........................ 19 2.3.4 A+ G İle Diğer Endüstriyel Faaliyetlerin Ayırımındaki Sorunlar.................................... 19 2.3.4.1 Genel Yaklaşım ............................... 19 2.3.4.2 Özel Durumlar ............................... 20 2.3.4.2.1 Prototipler.................................. 20 2.3.4.2.2 Pilot Tesisler............................... 20 2.3.4.2.3 Çok Pahalı Pilot Tesisler Ve Prototipler ........... 21 2.3.4.2.4 Deneme üretimi............................... 21 2.3.4.2.5 Sorun Giderme................................ 21 2.3.4.2.6 "Geri Besleme" A+G........................... 21 II. BÖLÜM KURUMSAL SINIFLANDIRMA 3.1 YAKLAŞIM..................................... 23 3.2 TARANAN BİRİM VE SINIFLANAN BİRİM................... 23 3.2.1 Taranan Birim................................ 23 3.2.2 Sınıflanan Birim............................... 23 3.3 KESİMLER......................................... 24 3.3.1 Kesimlere Ayırmanın Nedenleri..................... 24 3.3.2 Kesimlerin Seçimi.............................. 24 3.3.3 Kesimlere Ayırmada Sorunlar...................... 25 3.4 TİCARİ KESİM....................................... 25 3.4.1 Kapsam.................................... 25 3.4.2 Ana Kesim Alt Sınıflaması........................ 26 3.4.2.1 Sınıflama Dizini............................... 26 3.4.2.2 Sınıflanan Birim . ....................... 29 3.4.2.3 Sınıflandırma ölçütü............................ 29 3. 3.4.2.3.1 Şirketler................................. 29 3.4.2.3.2 Ticari Kuruluşlara Hizmet Eden Kurumlar............ 29 3.4.3 Diğer Kurumsal Alt Sınıflamalar.................... 30 3.4.3.1 Kurum Türü......................... 30 3.4.3.2 Kurumun Büyüklüğü........................... . 30 3.5 KAMU KESİMİ......................................... 31 3.5.1 Kapsam................................31 3.5.2 Ana Kesim Alt Sınıflaması........................ 31 3.5.2.1 Sınıflama Dizini............................... 31 3.5.2.2 Sınıflanan Birim............................... 31 3.5.2.3 Sınıflandırma ölçütü............................ 32 3.5.3 Diğer kurumsal Ait Sınıflamalar..................... 32 3.5.3.1 Yönetim Düzeyi............................ 32 3.5.3.2 Kurum Türü.............................. 32 3.6 KÂR AMAÇLAMAYAN ÖZEL KESİM (KAÖK)............. 32 3.6.1 Kapsam........ ............................ 32 3.6.2 Ana Kesim Alt Sınıflaması........................ 33 3.6.2.1 Sınıflama Dizini.............................33 3.6.2.2 Sınıflanan Birim.................... . ........ 33 3.6.2.3 Sınıflandırma ölçütü............................ 33 3.6.3 Diğer Kurumsal Alt Sınıflamalar................... 34 3.7. YÜKSEK ÖĞRETİM KESİMİ (YK)........................ 35 3.7.1 Kapsam.................................... 35 3.7.2 Ana Kesim Alt Sınıflaması........................ 35 3.7.2.1 Sınıflama Dizini............... .. .............. 35 3.7.2.2 Sınıflanan Birim............................... 35 3.7.2.3 Sınıflandırma ölçütü............................ 36 3.7.3 Diğer Kurumsal Alt Sınıflamalar.................... 36 3.8 YURTDIŞI............................ 36 3.8.1 Kapsam................................... 36 3.8.2 Ana Kesim Alt Sınıflaması..................... 36 3.8.3 Diğer Kurumsal Sınıflamalar ................... 36 IV. BÖLÜM İŞLEVSEL DAĞITIMLAR 4.1 YAKLAŞIM................................... 38 4.2 FAALİYET TÜRÜ..................................... 38 4.2.1 Kullanım................................ 38 4.2.2 Dağıtım Dizini................................ 38 4.2.2.1 Temel Araştırma...... ....................... 39 4.2.2.2 Uygulamalı Araştırma........................... 39 4.2.2.3 Deneysel Geliştirme ............................ 39 4.2.3 Araştırma Türlerinin Ayrımı İçin ölçütler.............. 39 4.2.3.1 Doğal Bilimler Ve Mühendislikten örnekler............. 40 4.2.3.2 Sosyal Ve Beşeri Bilimlerden örnekler................ 40 4.3 ÜRÜN ALANLARI ............................... 41 4.3.1 Kullanım................................ 41 4.3.2 Ürün Alanı Dizini . ............................. 43 4.3.3 Ayırım ölçütü................................ 43 4.3.3.1 ürünün Niteliği.............................. 43 4.3.3.2 ürünün Kullanılması........................... 44 4.4 BİLİM VE TEKNOLOJİNİN AYRINTILI ALANLARI............. 44 4.4.1 Kullanım.................................... 44 4.4.2 Dağıtım Dizini................................ 45 4.4.3 Dağıtım ölçütü.............................. . 45 4.5 SOSYO-EKONOMİK HEDEFLER........................... 45 4.5.1 Kullanım.................................... 45 4.5.2 Dağıtım Dizini................................ 46 4.5.3 Dağıtım ölçütü.................... 46 V. BÖLÜM A+G'YE AYRILAN ÎNSANGÜCÜ VE HARCAMALARIN ÖLÇÜMÜ 5.1 GİRİŞ............................................. 48 5.2 İNSANGÜCÜ ........................................ 48 5.2.1 Giriş.......................,............... 48 5.2.2 Kapsam.................................. 48 5.2.2.1 Tanımlar................................... . 48 5.2.2-2 Yöneticilerin İşlenmesi.......................... 48 5.2.2.3 Lisansüstü Öğrencilerinin İşlenmesi.................. 48 5.2.3 Tam Zaman Eşdeğeri (Adam-Yıl) ................... 49 5.2.3.1 Yaklaşımın Nedenleri........................... 49 5.2.3.2 Adam-Yıl Cinsinden ölçüm ....................... 50 5.2.3.3 Belli Bir Güne Göre TZE......................... 50 5.2.4 A+G'de însangücü Smıflamalan..................... 50 5.2.4.1 Mesleğe Göre Sınıflama.......................... 50 5.2.4.1.1 Araştırıcılar.................................. 50 5.2.4.1.2 Teknisyen Ve Eşdeğerleri......................... 52 5.2.4.1.3 Diğer Destek Görevlileri (DDG) 52 5.2.4.2 Sanlara Göre Sınıflandırma........................ 52 5.2.4.2.1 üniversite Düzeyinde Sanı Olanlar (ISCED 6. Ve 7. Düzeyi) . . 52 5.2.4.2.2 ön Lisansı Olanlar (ISCED 5. Düzeyi)................. 52 5.2.4.2.3 Orta öğretim Diplomalılar (ISCED 3. Düzeyi) ........... 53 5.2.4.2.4 Diğer Sanlar.................,............... 53 5.2.5 Ufusal Toplamlar.............................. 53 5.2.6 Meslek Ve öğrenim Arasında Çapraz Sınıflamalar........ . 53 5.2.7 Diğer İnsangücü Sınıflandırmaları.................. 55 5.3. HARCAMALAR ...................................... 55 5.3.1 Giriş...................................... 55 5.3.2 Kurumiçi Harcamalar........................... 56 5.3.2.1 Tanım..................................... 56 5.3.2.2 Cari Harcamalar............................... 56 5.3.2.2.1 A+G İşgücü Giderleri...........................' 56 5.3.2.2.2 Diğer Cari Giderler............................. 56 5.3.2.2.3 Yıpranma Paylarının Dışarlanmasr ................... 57 5.3.2.3 Yatırım Harcamaları............................ 57 5.3.2.3.1 Arazi Ve Binalar ............................... 57 5.3.2.3.2 Araç Ve Gereçler.......................... 57 5.3.2.3.3 Cari Harcamaları Yatırım Kaleminden Ayırmada İzlenen Yollar................................ 57 5.3.2.3.4 Yatırım Harcamalarında A+ G İle' İlgili Payın Belirlenmesi.... 58 5.3.2.3.5 A+G Yatırıra Mallarının Satışı . .................... 58 5.3.3 Akçalama Kaynakları........................... 58 5.3.3.1 ölçüm Yöntemleri............................. 58 5.3.3.2 A+G Kaynak Aktarımlarının Belirlenmesi İçin ölçütler..... 59 5.3.3.2.1 Doğrudan Aktarım ............................. 59 5.3.3.2.2 Aktarımın A+G İçin Çıkmış, Ve Kullanılmış Olması....... 59 5.3.3.3 A+G'ye Nerelerden Kaynak Sağlandığının Belirlenmesi..... 60 5.3.3.3.1 Sınıflanan Birim Türünün Etkisi.................... 60 5.3.3.3.2 Altbağıtlama Ve Aracılar......'................... 60 5.3.3.3.3 Genel (Kamu) üniversite Kaynakları (GÜK)............ 61 5.3.4 Kurumdışı A+ G Harcamaları...................... 61 5.3.5 Ulusal Toplamlar....................... 61 5.3.5.1 Gayrisafi Yurtiçi A+G Harcama» (GYAGH)............ 61 5.3.5.2 Gayrisafi Ulusal A+G Harcaması (GUAGH)............. 62 VI. BÖLÜM TARAMA YOLLARI 6.1 TARAMALAR VE KESTİRİMLER (TAHMİNLER)............... 63 6.2 TARAMA YANITLAYICILARIN IN BELİRLENMESİ............. 63 6.2.1.Ticari Kesim................................. 64 6.2.2 Kamu Kesimi.....'........................ 64 6.2.3 Kâr Amaçlamayan özol Kesim (KAÖK) ........... 64 6.2.4 Yüksek öğretim Kesimi.......................... 64 6.3 YANITLAYICE.ARLA ÇALIŞMA.......................... 65 t 6.3.1 işbirliğine özendirme........................... 65 6.3.2 Kestirim Yöntemleri............................ 65 6.3.3 İşlemsel ölçütler..........................66 6.4 TARAYICI KURULUŞ.................................. 67 6.4.1 Yanıtlayıetya Karşı Sorumluluklar................... 67 6.4.2 Düzeltme Yollan........................ 67 6.4.3 Kestirimler.................................. 68 6.4.3.1 Yanttlamâyaniar ............................ . ... 68 6.4.3.2 Yüksek öğretim Kesimi......................... . 68 6.4.4 OECD Ve Diğer Uluslararası Kuruluşlara Bildirme ........ 68 VIL BÖLÜM A+G DEFLATÖRLERÎ VE KAMBİYO KURLARI 7.1 A+G DEFLATÖRLERÎ........ .......................... 70 7.1.1 Giriş....................................... 70 7.1.1.1 A+GDeflatörleri Gereksinmesi..................... 70 7.1.1.2 OECD'deki Ve Ulusal Girişimler ................ 70 7.1.1.3 Bu Bölümde örneklenen Yaklaşımın özeti ............. 71 7.1.2 I. Yöntem: Sabit Ağırlıklar Kullanarak Bileşik Bir Fiyat Göstergesinin Hesabı .. ...................... 71 7.1.2.1 Ağırlıklandırma Dizgesi.......................... 71 7.1.2.2 Temsili Fiyat Göstergelerinin Seçimi................. 72 7.1.2.2.1 işgücü Maliyetleri İçin Temsili Diziler................. 73 7.1.2.2.2 öbür Cari Maliyetler için Temsili Diziler ............... . 74 7.1.22.3 Yatırım Harcamalan İçin Temsili Diziler............... 75 7.1.2.3 Deflatörün Hesap Edilmesi Ve Uygulanması............. 75 7.1.3 H. Yöntem: Değişen Ağırlıklarla Bir Bileşik Fiyat Göstergesi Hesap Edilmesi .................... 75 7.1.3.1 Ağırlıklandırma Dizgesi.......................... 75 7.1.3.2 Temsili Fiyat Göstergeleri................... 75 7.1.3.3 Deflatörün Hesap Edilmesi Ve Uygulanması ............ 75 7.1.4 in. Yöntem: Her Endüstrinin A+G'sini Ayrı Ayrı indirgeme . . 77 7.1.4.1 . Ağırlıklandırma Dizgesi............................. 77 7.1.42 Temsili Fiyat Göstergeleri .......... ............. 78 7.1.4.3 Göstergelerin Uygulanması Ve Zımni Deflatör Hesabı...... 78 7.1.5 İşgücü Maliyetlerinin Daha Ayrıntıh Olarak Ele Alınması .... 79 7.1.5.1 Ağırlıklandırma Dizgesi..................... 79 7.1.5.2 Temsili Fiyat Göstergelerinin Seçimi................. 81 7.1.5.3. Bileşik işgücü Maliyeti Göstergesinin Hesap Edilmesi Ve Uygulanması............................... 82 7.2 A+G KAMBİYO KURLARI............................... 83 72.1 Giriş...................................... 83 7.2.1.1 A+G Kambiyo Kurları İçin Gereksinim.............. 83 7.2.1.2 Bu Böltimde örneklenen Yaklaşımın Özeti............. 83 72.2 Bir Ağırlıklandırma Dizgesi Seçimi................... 84 7.2.3 Temsili Eşliklerin Seçimi......................... 84 7.2.3.1 Uygun Veri Genel Eksikliği....................... 84 7.2.3.2 İşgücü Maliyetleri İçin Temsili Değerler ............... 85 72.3.3 öbür Cari Maliyetler Ve Yatırım Harcamaları İçin Temsili Değerler............................ 87 72.4 Düzeltilmiş Kambiyo Kurlarının Hesap Edilmesi Ve Uygulanması............................... 87 7.8 SONUÇLAR...................................,87 III. BÖLÜM KAMU A+ G AKÇ AL AMASININ SOSYO-EKONOMİK AMAÇLARI 8.1 GİRİŞ..................................... 88 8.2 ÖBÜR ULUSLARARASI STANDARTLARLA İLİŞKİ............ . 88 8.3 KAMU A+ G AKÇALAMASININ SOSYO-EKONOMlK AMAÇLARI KONUSUNDA VERİ KAYNAKLARI........................ 88 8.4 A+G'NİN KAPSAMI.................................... 89 8.4.1 Temel Tanım................................. 89 8.4.2 Bilim Ve Teknoloji Alanları....................... 89 8.4.3 A+G'yi Tanımak.............................. 89 8.5 KAMUNUN TANIMI........................... 89 8.6 KAMU A+G AKÇALAMASININ KAPSANMASI....... 89 8.6.1 Kurumiçi ve Kurumdışı Harcamalar.............. 89 8.6.2 "Akçakyana" Ve "Yapana Dayalı" Bildirim............ 89 8.6.3 Bütçeiçi ve Bütçedışı Kaynaklar................... 90 8.6.3.1 öbür Kesimlere Yapılan A+ G İçin Alındılar............. 90 8.6.3.2 Diğer Bütçedışı Kaynaklar.................... 90 8.6.4 Doğrudan Ve Dolaylı Akçalama................ 90 8.6.4.1 Kamu Genel üniversite Kaynaklarının (GÜK) Ele Almışı.... 90 8.6.42 Krediler Ve Endüstriyel A+G'nin Dolaylı Akçalanmas..... 90 8.6.5 Harcama Kalemleri......................... 91 8.6.5.1 Genel Kapsam.............................. 91 8.63.2 Yıldan Yıla Aktarılan Para................. 91 8.6.6 Kamu A+G Akçalamaanın Aşamaları ..............91 8.7 SOSYO-EKONOMÖC AMAÇLARA DAĞITIM ................... 91 8.7.1 Dağıtım ölçütü............................... 91 8.7.1.1 Amaç mı İçerik mi?............................ 91 8.7.12 Birincil Ve ikincil Amaçlar.... 92 8.7.1.3 Birincil Amaçları Belirleme................... 92 8.7.2 Dağıtım Birimi................ ............... 92 8.7.3 Dağıtım................................. . . 92 8.7.3.1 Giriş...................................... 92 8.7.3.2 Sosyo-Ekonomik Amaçlar Dizini.................... 93 8.7.3.2.1 Tarım, Orraanauk ve Balıkçılığın Geliştirilmesi.......... 93 8.7.32.2 Endüstriyel Gelişme........................... 93 8.7.3.2.3 Enerji üretimi Ve Ussal Kullanımı ............. 96 8.7.32.4 Ulaşan Ve Teleiletişim ................... 96 8.7.3.2.5 Kentsel Ve Kırsal Planlama................ 96 8.7.32.6 Çevre Korunması .............................. 96 8.7.3.2.7 Sağlık (Kirlenme Hariç)...................... 96 8.7.3.2.8 Sosyal Gelişme ve Hizmetler...................... 97 8.7.3.2.9 Atmosfer Ve Yerkabuğu......................... 97 8.7.32.10 Bilginin Geliştirilmesi ........................... 97 8.7.3.2.11 Sivil Havacılık ................................ 97 8.7.3.2.12 Savunma.................................... 97 8.7.3.3 Başlıca Güçlük Alanlan.......................... 97 8.7.3.3.1 Sivil Havacılık................................ 98 8.7.3.3.2 Madencilik.................................. 98 8.7.3.3.3 İnşaat.................................. 98 8.7.Ş.3.4 Enerji üretimi Ve Ussal Kullanımı................... 98 EKLER I. ELKÎT ABININ KÖKENİ............................ 99 II. A+G ÇIKTISININ ÖLÇÜLMESİ............................ 106 III. ISCED DÜZEY BÖLÜMLERİ İLE OECD'NİN EĞİTİME GÖRE A+ G İŞGÜCÜ SINIFLARI ARASINDA KARŞILAŞTIRMA......... 114 IV. A+ G DEFLATÖRLERÎ HESABININ TEKNİK SUNUMU....115 KAYNAKÇA .............................................119 DİZİN.................................................134 NOTLARÇevirenler: Doç. Dr. Çelik Tarımcı, Dr. M. Çetin Koçak, Dr. Servet Mutlu |
