Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri
İÇİNDEKİLERGİRİŞBÖLÜM 1: EĞİTİM 1. GİRİŞ 1.1. Eğitimin Kadın ve Toplum Yaşamındaki İzdüşümleri 2. DURUM YA DA NEREDEYİZ? 2.1. Eğitime Erişim ve Süreklilikte Toplumsal Cinsiyet Eşitsizlikleri 2.1.1. Okuryazarlık: Gene Bir Kadın Sorunu 2.1.2. Okullulaşma: Öncelikle Kız Çocuklarının ve Kadınların Sorunu 2.1.3. Okul Ömür Süresi Beklentisi: Gene Eşitsiz 2.1.4. Okul Öncesi Eğitim: Gene Yetersiz 2.1.5. İlköğretim: Kız Çocukları Gene Eşit Katılamıyor 2.1.6. Ortaöğretim: Kırılma Sürüyor 2.1.7. Yükseköğretim: Kadınlar Belli Düzey ve Alanlarda Toplanıyorlar 2.1.8. Kamu Okulları ve Özel Okullar: Vakıf Üniversitelerinde Kadınlar Azalıyor 2.2. Eğitim Sisteminin Cinsiyetçiliği Yeniden Üreten Yapı, Süreç ve İçerikleri 2.2.1. Eğitimin Genel Görünümü 2.2.2. Öğretim Gücü 2.2.3. Akademik Dağılım ve Kıyısallaşma 2.2.4. Yönetici Profili 2.2.5. Kitaplar ve Programlar 2.2.6. Okulun Soğuk İklimi 2.2.6.1. Alanlara ayrışma ve öğrenilmiş korkular 2.2.6.2. Şiddet ve taciz 2.3. Kız Çocukların ve Kadınların Eğitimine Yönelik Kamu ve Sivil Toplum Politika ve Projeleri 2.3-1. Milli Eğitim Bakanlığı Bursları 2.3.2. Barınma ve Taşınma 2.3-3. Yardımlar 2.3-4. Yaygm/Enformel/Yaşamboyu Eğitim ve Yetişkin Eğitimi 2.Kampanya ve Merkezler 3.3. SONUÇ VE POLİTİKA ÖNERİLERİ 3.1. İyimserlik Nedenleri 3.1.1. Süreklilik 3.1.2. Yaygınlaşma 3.1.3. Kararlılık 3.2. Yetersizliklerin Giderilmesi 3.2.1. Hedef: Önceliklerin Belirlenmesi 3.2.1.1. Öneriler 3.2.2. Hedef: Özel Önlemler Alınması 3.2.2.1. Öneriler 3.3. Belirsizliklerin Çözümlenmesi 3.3.1- Hedef: Göstergelerin ve Veri Toplamanın Geliştirilmesi 3.3.1.1. Öneriler 3.4. Çelişki ve Tutarsızlıkların Kaldırılması 3.4.1. Hedef: Bütüncül Yaklaşımlar Geliştirilmesi 3.4.1.1. Öneriler 3.5. Yeniden Üretimin Kırılması 3.5.1. Hedef: Dönüştürme 3.5.1.1. Öneriler 3.5.2. Hedef: Farkmdalık Geliştirme 3.5.2.1. Öneriler 3.6. Riskler ve Son Söz 3.6.1 Hedef: Zihniyet Değişikliği 3.6.1.1. Öneriler 3.6.2. Son Söz Yerine Kaynakça BÖLÜM 2: İŞGÜCÜNE KATILIM VE İSTİHDAM 1. GİRİŞ 1.1. Amaç ve Yaklaşım 1.Konunun Önemi: Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği ve Kadınların İşgücüne Katılımı. 2. DURUM 2.1. Kadınların İşgücüne Katılımı ve İstihdamı: Durum ve Eğilimler 2.1.1. Kentlere Göç Devam Ediyor 2.1.2. Türkiye'de Kadınların İşgücüne Katılımları, Cumhuriyet Tarihinin En Düşük Düzeyinde 2.1.3. Kadınların İşgücüne Katılımı ve İstihdamı Kentlerde Aşırı Düşük 2.1.4. Kırda Kadınların İşgücüne Katılım Oranlan da, Kırsal İşgücü İçindeki Payları da Azalıyor 2.1.5. Kadın İşgücünün, 'Genç' İşgücü Olma Özelliği Devam Ediyor 2.1.6. Eğitim Düzeyi Yüksek Kadınların 1989-2006 Yılları Arasında İşgücüne Katılım Oranlan Azalıyor 2.1.7. Çalışan Kadın Nüfus İçinde Meslek Okulu ve Yüksek Okul Mezunlarının Oranı Artıyor 2.1.8. Kırda Tarım, Kentte Hizmetler, Kadınların İstihdamı Açısından En Önemli Sektörler 2.1.9. İstihdamdaki Kadınların Oranları En Çok, İki Hizmet Alt Sektöründe Artıyor: i) Toptan ve Perakende Ticaret, Lokanta ve Oteller ve ii) Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kişisel Hizmetler 2.1.10. Ekonomik Sektörlerde Toplumsal Cinsiyet Temelli Ayrışma Devam Ediyor; En Çok İstihdam Edildikleri Toplumsal Hizmetler Sektöründe Bile Kadınların Oranı %33 2.1.11. Kentte Çalışan Kadınların Meslekler Arası Dağılımında Profesyonel Meslekler Grubunda Yoğunlaşma Varken Kanun Yapıcı, Üst Düzey Yönetici ve Müdür Olarak Çalışanların Oram En Düşük 2.1.12. Meslek Grupları İçinde Toplumsal Cinsiyet Temelli Ayrışma Devam Ediyor 2.1.13. Ücretsiz İşçi Statüsü ile Çalışan Kadınların Oranı Çok Gerilerken Ücretli ve Maaşlı Çalışanların Oranı Artıyor 2.1.14. Kadın İşsizlik Oranlarının Erkek İşsizlik Oranlarından Yüksek Olma Durumu Devam Ediyor 2.1.15. İşsiz Kadınlar Arasında Gençler Çoğunlukta 2.1.16. İşsiz Kadınlar, İşsiz Erkeklere Göre Daha Uzun Süre İş Arıyor 2.Çalışan Kadınların %66'sı Kayıtdışı Çalışmakta 2.2. Kadınların İşgücüne Katılımını Engelleyen Nedenler 2.2.1. Toplumsal Cinsiyet Temelli İş Yükleri ve Bakım Hizmetleri, Kadınların İşgücü Piyasasına Girmesini Engelliyor 2.2.2. Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Temelli Eşitsizlik, İşgücü Piyasasında Kadınları Erkeklerden Geri Bırakıyor 2.2.3. Ekonomik Büyüme, İstihdam, İşsizlik 2.2.4. Kamu Sektöründe Daralma - Özelleştirme Kadın İstihdamını Olumsuz Etkiliyor 2.2.5. Teknolojik Değişimlerin 'Düşük Eğitimli ve Becerisiz' Kadınların İstihdamını Azaltıcı Etkisi Devam Ediyor 2.2.6. Ücret Eşitsizliği ve Düşüklüğü, Kadınları İşgücü Piyasasına Girmek Konusunda Olumsuz Etkiliyor 2.3. Kadınların İstihdamını Artırmaya Yönelik Kurumsal Çabalar 3. DEĞERLENDİRME, YORUM VE POLİTİKA ÖNCELİKLERİ 3.1. Kadın İstihdamını Artırmak İçin 2000 Yılından Bugüne Uluslararası ve Ulusal Düzlemde Politika Yönelimli Çabalar 3.1.1. Avrupa Komisyonu İlerleme Raporları 3.1.2. Kamu Kuruluşları ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Politika Yönelimli Çabalan 3.2. Kadın İstihdamı Politikası 3.3. Kadın İstihdamı Politikasının Öncelikleri 3.3.1- Araştırmalar ve Kestirimler 3.3-2. Eğitim 3.3-3- Aktif İşgücü Politikaları 3-3-4. Kadın Girişimciliği 3-3-5- Güvenceli Esneklik 3-3-6. Bakım Hizmetleri 3.3-7. Kadın İşgücüne Talebi Teşvik ve Geçici Özel Önlemler 3-3-8. Kadın İstihdamı ile İlgili Kurumsal Yapı 3-3-9- Kadm-Erkek Eşitliği Kurumu Kaynakça BÖLÜM 3: SİYASAL KATILIM 1. GİRİŞ: TÜRKİYE'DE KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİNİ BELİRLEYEN SİYASAL DİNAMİKLER 1.1. Modern Toplumların Cinsiyet Eşitsizliği Dokusu: Özel-Kamusal Alan Ayrımı .. 2. TÜRKİYE'DE KADINLARIN SİYASAL KATILIMI: ÇELİŞKİLER VE BAŞARILAR. 3. KADINLARIN SİYASAL TEMSİLİ: İLKELER VE TARTIŞMALAR 4. SİYASAL PARTİLERDE KADINLARIN TEMSİLİ 4.1. Siyasal Partilerde Cinsiyet Eşitsizliğinin Farklı Boyutları 4.2. Siyasal Partilerde Kadın Politikacıların Seçilme/Atanma Ölçütleri 4.3- Siyasal Partilerde Cinsler Arası Fırsat Eşitliği 4.3-1. Aday Kadınlar ve Seçilen Kadınlar 4.3.2. Siyasal Partilere Göre Kadın Milletvekillerinin Bölgesel Dağılımı 4.3.3. TBMM Komisyonlarında Kadın Milletvekillerinin Konumu 4.4. 2007 Seçimleri Siyasette Kadın Profilini Değiştirmedi 4.5. Seçmen Siyasette Kadın Görmeye Hazır 4.6. Siyasal Partilerle İlgili Yasal Değişim Talepleri 5. YEREL SİYASETE KADINLARIN KATILIMI 5.1. Dünyada ve Türkiye'de Kadınların Yerel Yönetimlerde Temsili 5.2. Türkiye'de Kadınların Yerel Siyasete Katılımına İlişkin Özellikler 5.3. Yerel Siyasete Kadınların Katılımını Sağlamaya Yönelik Adımlar 5.3.1. Yerel Siyasete Yönelik Gönüllü Bir Çalışma: "Yarın İçin Bugünden" Kampanyası 5.3.2. Yerel Eşitlik Eylem Planlan ve "Kadın Dostu Kentler" Projesi 5.3.3. Yerel Gündem 21 (YG-21) Kadın Meclisleri 6. TÜRKİYE'DE KADIN HAREKETİ VE KADINLARIN EŞİT TEMSİLİ 6.1. Türkiye'de Kadın Hareketinin Özellikleri 6.2. Türkiye'de Kadın Örgütlerinin Örgütsel Özellikleri 6.3. Türkiye'de Kadın Hareketinin Örgütlenme Stratejileri 6.3.1. Bütün İdeolojik Aidiyetlere Eşit Mesafe Siyaseti 6.Kadın Örgütleri ve "Eğitim Yoluyla Güçlenmek" 6.3-3. Devlet Politikalarını İzleme - Değerlendirme: CEDAW Gölge Raporlarını Hazırlama 6.3-4. Ortak Gündem Oluşturma: Kadın Siyaset Programı'nm Hazırlanması 6.3-5. Yasaların Kadm-Erkek Eşitliğine Uygun Hale Getirilmesi 6.4. Kadın Hareketinin Siyasal Partiler ve Seçimlerle İlgili Politikaları 6.4.1 Kadın Örgütleri ve Seçim Kampanyaları 6.4.2. Kadın Koalisyonu 7. CİNSİYET EŞİTLİĞİ İÇİN KOTA: ERKEK EGEMEN SİYASETİN EZBERİNİ BOZMAK 7.1. Kota Politikalarının Özellikleri 7.2. Farklı Ülke Koşulları ve Farklı Kota Deneyimleri 7.2.1. Gönüllü Uygulamalarla Tedrici Artış Modeli 7.2.2. Hızlı Çözüm Modeli: Yasal Cinsiyet Kotaları 7.2.3- Dünyada Kadınların Siyasal Temsilinde Farklılıklar 7.3- Türkiye'de Kota Politikaları 8. KAMU POLİTİKASI OLARAK KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ 8.1. Ulusal Politikanın Aktörü Olarak KSGM 8.2. Kadm-Erkek Eşitliği Politikasının Gelişimi 8.2.1. Politikanın İnşa Yılları (1995-2001) 8.2.2. Eşit Katılım-Eşit Temsil Politikasına Toplumsal Destek Sağlanması Dönemi (2001-2005) 8.2.3. Bürokrasiye Kabul Dönemi (2004-...) 8.3. KSGM Projeleri 8.4. Kamu Politikası Olarak Kadınların "Kararlara Eşit Katılımı ve Eşit Siyasal Temsili" Politikasının Değerlendirilmesi 9. TÜRKİYE'DE KAMU KURUM VE ÖRGÜTLERİNE KADINLARIN KATILIMI 10. KADINLARIN SİYASAL KARARLARA KATILIMINI GÖSTERGELERLE İZLEME 10.1. Birleşmiş Milletler Endeksleri 10.2. Avrupa Birliği'nin Cinsiyet Eşitliğini İzleme ve Raporlaması 10.3- Dünya Ekonomik Forumu Cinsiyet Eşitliği İzleme Verileri 11. SONUÇ VE ÖNERİLER Kaynakça BÖLÜM 4: AVRUPA BİRLİĞİ KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ POLİTİKALARI VE TÜRKİYE 1. GİRİŞ 2. DURUM 2.1. AB'de Durum/Darboğazlar: Eşit Fırsatlar (Eşit Muamele) ve Hukuksal Çerçeve - Çalışma Yaşamı ile Sınırlı Bağlayıcı Mevzuat ve Ötesi 2.1.1. AB'nin Karar Alma Yetkileri/Güçleri ve Kadın Politikalarının Konumu 2.1.1.1. Karar almanın zorluğu: Yetkiler, güçler ve farklı sosyal politika anlayışları 2.1.1.2. AB'nin ortak sosyal politikası ve eşitlik politikası üzerine bir tartışma 2.1.1.3. Kadın politikalarının konumu - eşitlik politikalarının etkisi 2.1.1.4. Darboğazları aşma çabaları 2.1.1.5. Uluslararası belgelerin etkileri 2.1.2. Kurucu Antlaşma'da İlgili Temel Maddeler ve Direktifler 2.1.2.1. AB toplumsal cinsiyet eşitliği mevzuatının hukuksal dayanağı 2.1.2.2. İkincil kaynaklar ve diğer destekleyici önlemlere kısa bir bakış 2.1.2.3. ATAD ve toplumsal cinsiyete dayalı eşit muamelenin genel prensibi 2.1.2.4. Kurucu Antlaşma'da kadm-erkek eşitliğine yönelik maddeler 2.1.2.5. Direktifler 2.1.3- Dönemsel Dinamikler ve Direktiflerin İçeriğinin Gelişmesi, İstihdamın Ötesine Geçme Çabaları 2.1.4. Direktif Çıkarılamayan Alanlar, Siyasal ve Ekonomik Nedenler, Yetkiler, Sorumluluklar 2.1.4.1. Kadm-erkek eşitliği bütünlükçü bir yaklaşım gerektirir! 2.1.5. Avrupa İstihdam Stratejisi ve Lizbon Stratejisi Hedeflerinde Kadın ve Çalışma Yaşamı 2.1.5.1. Avrupa İstihdam Stratejisi 2.1.5.2. Lizbon Stratejisi 2.2. Türkiye'de Durum: AB ve Türkiye - 1999'da Başlayan Adaylık Dönemi ile Birlikte Gelişen Süreç, Kazanımlar, Eksiklikler 2.2.1. Mevzuat Uyumunu Belirleyen, AB veya Türkiye Tarafından Hazırlanan Tek Taraflı Dokümanlarda Kadın Politikalarının Yeri 2.Kadın-erkek eşitliği açısından KOB'ların değerlendirilmesi 2.2.1.2. Kadm-erkek eşitliği açısından ulusal programların değerlendirilmesi 2.2.1.3. Kadm-erkek eşitliği açısından ilerleme raporlarının değerlendirilmesi 2.2.2. Reform Paketleri: Anayasa, Medeni Kanun ve Ceza Kanunu'nda Değişiklikler ve Kadın Hareketinin Etkisi 2.2.2.1. Medeni Kanun 2.2.2.2. Anayasa 2.2.2.3. Türk Ceza Kanunu (TCK) 2.2.2A. TCK kadın platformu ve hızlandırıcı bir araç olarak AB süreci 2.3. Çalışma Yaşamı: İş Kanunu ve İlgili Diğer Mevzuatta AB Eşit Muamele Direktifleri ile Karşılaştırmalı Olarak Uyumlaştırma 2.3.1. Siyasal Kararlılık, İçselleştirme/İçselleştirmeme Çerçevesinde Kazanımlar - Eksiklikler 2.4. AB Tarafında Bağlayıcı Mevzuat Eksikliği ve Uyumlaştırma Sürecinde Yansımaları Eğitim ve Siyasal Katılım 2.4.1. Avrupa Parlamentosu Raporları ile İzleme Çerçevesinde Eğitim ve Siyasal Katılım 2.5. AB ve Türkiye Düzeyinde Kurumsal İşbirliği: Örgütlenme ve Kazanımlar 2.6. AB Fonları ve Kadın Örgütleri 2.6.1. Fonların Kullanımı ve Bürokrasi; Kadın Örgütleri Açısından Durum 2.6.1.1. Fon kullanma süreci: Başvuru, değerlendirme ve uygulama 2.6.1.2. AB'nin fon verme politikası 2.6.1.3. AB fonlarının etkinliği 3. AB ÜYELİK SÜRECİNDE KADIN KONUSUNDA DEVLET POLİTİKASI OLUŞTURULMASINA YÖNELİK EYLEM ALANLARI VE POLİTİKA ÖNERİLERİ 3.1. Hükümet 3.2. Avrupa Komisyonu 3.3- Kadın Kuruluşları Kaynakça NOTLARTürk Sanayicileri ve İşadamları Derneği - Türkiye Kasın Girişimciler Derneği ortak yayınıdır. |
