Türkiye Belgesel Çalışma İlişkileri Tarihi (1936 Öncesi)
İÇİNDEKİLERÖNSÖZ YERİNE BİRKAÇ SÖZ.............................. VİÇİNDEKİLER................................................. VX BÎRÎNCÎ BÖLÜM TATİL-İ EŞGAL YASASI'NA İLİŞKİN BELGELER I. 1908 GEÇİCİ YASASINA İLİŞKİN HABERLER., RESMİ BELGELER, YORUMLAR VE KAYNAK YASALAR ... 1 A — HABERLER....................................... 1 Haber 1 : Şark Şimendifer Grevi............... 1 Haber 2: (Başlıksız) ..................... ...... 1 Haber 3 : Tatil-i Eşgal Nizamnamesi............ 1 Haber 4 : Grev Nizamnamesi..................... 2 Haber 5.: (Başlıksız) ... ...................... 2 B — RESMİ BELGELER .............................. 2 Belge 1 : Tatil-i Eşgal Cemiyetleri Hakkındaki La-yiha-i Kanuniyeye Dair Şura-yi Devlet Mazbatası ............................. 2 Belge 2: Tatil-i Eşgal Hakkında Kanun Layihası .................. .................. 4 Belge 3 : Tatil-i Eşgal Eden Derniryol Şirket ve Kumpanyalarına Ticaret ve Nafıa Neza-ret-i Âliyesinden Yazdan Tezkere ...... 7 YORUMLAR VE YAZILAR........................ 8 Yorum 1 : «Tüccar Müstahdemini Sendikası», (Mehmed Cavid, Sabah, 8 Ağustos 1324) ................................. 8 Yorum 2 : «Grevler», (İttihat ve Terakki, 24 Ağustos 1324) ......... .................. 11 Yorum 3 : «Amele Sendikaları», (İttihat ve Terakki, 17 Ağustos 1324) ............... 13 Yorum 4 : «Amele Sendikaları 2», (İttihat ve Terakki, 31 Ağustos 1324) ............... 16 Yorum 5: «Tatil-i Eşgale Dair», (Ahmet Muhtar, ı Tarım, 21 Eylül 1324) .................. 19 Yorum 6: «Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiye-ti'nin Siyasal Programı: 12, Patronlar ve Ameleler», (İttihat ve Terakki, 5 Teş-rin-i evvel 1324) ..................... 22 Yorum 7 : «Tatil-i Eşgal Kanun Layihası», (İtti-hat ve Terakki, 7 Teşrin-i evvel 1324) 25 Yorum 8: «Tatil-i Eşgal iva Madenler»,, (Tanin, 12 Teşrin-i evvel 1324) ............... 25 Yorum 9: «Grevler Aleyhinde Bir Kanun», (İşçi-ler Gazetesi, 28 Kanun-u sani (1324) ... 26 Yorum 10 «Mesleğimiz», (İşçiler Gazetesi, 28 Ka- nün-u sani 1324)..................... 29 Yorum 11 Şark Demiryolları İşçilerinin Muhtıra-sı (Ticaret ve Nafıa Nazırı Hazretleri-nin Tertip ve Meclis-i Mebusan'a Tak-dim Ettiği Tatil-i Eşgal Layihasına Dair Meclis-i Mebusan Azası Kirarnı-na Arz Edilen Muhtıra) ............... 31 Yorum 12: «Grev Kanunu», (Mehmed Cavid, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mec-muası, 1 Haziran 1325) ...... ......... 42 Ç _ KAYNAK YASALAR.................. ,........... 45 Kaynak Yasa 1 : İşverenler ve İşçiler ya da Hizmetliler Arasındaki Toplu Uyuşmazlıklar Konusunda İsteğe Bağlı Uzlaştırma ve Hakem Yasası,........................... 45 Kaynak Yasa 2:25 Mayıs 1864 Yasası ......... 48 Kaynak Yasa 2'nin Çevirisi : Birleşme Hakkın-daki 25 Mayıs 1864 Kanunu ... 49 II. 1909 YASASINA İLİŞKİN RESMÎ BELGELER, MEC-LİS-İ MEBUSAN GÖRÜŞMELERİ, MECLİS-İ AYAN KARARNAMESİ VE YASA METNİ..................... 50 A. RESMİ BELGELER ................................. 50 Belge 1 : Tatil-i Eşgal Hakkındaki Kanun Layiha-sının Esbab-ı Mucibe Mazbatasıdır ...... 50 Belge 2 : Makam-ı Sami-i Sadaret Penahiden Ri-yaset-i Celileye Mürsel Tezkere Sureti ve Layihalar.............................•. 58 — Canib-i Sadaret'ten Gönderilen Lciyiha-i Kanuniye ............... 59 — Encümen'ce Tadilen Tanzim, Olu-nan Layiha-i Kanuniye ....... ... 59 Belge 3 : Maden Ocakları ve Sanayi Fabrikalarıy-le Bil-umum Şirketler Müstahdemin ve Amelesi Hakkında Tatil-i Eşgal Kanunu-na Zeyl Ohnak Üzere Kaleme Alınan Madde-i Kanuniye....................... 64 a. Sunuş Yazısı........................ 64 b. Şura-yi Devlet'çe Hazırlanan Madde Tasarısı.............................. 65 c. Encümen Gerekçesi.................. 65 ç. Encümen'ce Hazırlanan Madde Ta-sarısı................................. 67 B. MECLİS-İ MEBUS AN GÖRÜŞMELERİ ............ 67 1. Birinci Görüşme.............................. 67 a. Elliüçüncü İçtima (25 Mart 1325) ......... 67 b. Sekseninci İçtima (13 Mayıs 1325) ......... 68 — (BİRİNCİ CELSE) ..................... 68 — İKİNCİ CELSE.................. ...... 105 c. Yüzctördüncü İçtima (18 Haziran 1325) ... 107 — (BİRİNCİ CELSE) ..................... 107 — İKİNCİ CELSE........................ 140 2. İkinci Görüşme................................. 169 a. Yüzonikinci İçtima (2 Temmuz 1325) ...... 169 b. Yüzonüçüneü İetima (4 Temmuz 1325) ... 179 — (BİRİNCİ CELSE) ..................... 179 — TATİL-İ EŞGALİN SEKİZİNCİ MAD-DE-İ MUAD'DELESİ HAKKINDA (Ta-yin-i Esami İle Yapılan Oylama Sonucu) 194 — Madde-i Muaddeleyi Aynen Kabul Edenler..................... 194 — Kabul Etmeyenler............... 195 — İKİNCİ CELSE........................ 196 3. Meclis-i Âyan'ın 12 inci Maddede Yaptığı Deği-şikliğin Görüşülmesi........................ ... 199 Yüzyirmibeşinci İçtima (23 Temmuz 1325) 199 C. MECLİS-İ AYAN KARARNAMESİ............... 200 Ç. TATİL-İ EŞGAL YASASI METNİ .................. 201 III. CEMİYETLER YASASINA İLİŞKİN RESMİ BELGELER, YASA METNİ VE DEĞİŞİKLİKLER............ 204 A. RESMİ BELGELER ... ........................... 204 Belge 1 : Sadrazam Hüseyin Hilmi'nin Tasarıyı Meclis-i Mebusan'a Sunuş Yazısı ... ... 204 Belge 2 : Şura-yi Devlet Tanzimat Dairesinin Tasarının Hazırlandığına İlişkin Yazısı ... 205 Belge 3 : Cemiyetler Hakkında Kanundur, «Layiha» .................................... 206 Belge 4 : Cemiyetler Hakkındaki Kanunun Suver-i Taibikiyesine Dair Nizamnamedir, «Layiha» .................................... 210 Beîge 5 : Cemiyetler Kanunu Hakkında Dahiliye, Encümenince Kaleme Alınan Esbab-ı Mucibe Mazbatası ........................... 213 Belge 6 : Cemiyetler Kanunu, Layiha-i Muaddel ... 216 B. YASA METNİ VE DEĞİŞİKLİKLERİ ............ 220 1. Yasa Metni (Cemiyetler Kanunu)............ 220 2. Değişiklikler.................................... 223 a. Cemiyetler Kanununun Beşinci Maddesinin Tadili Hakkında Kanun..................... "223 b.. 3 Ağustos 1325 Tarihli Cemiyetler Kanununun 18'inci Maddesine Müzeyyel Kanun ... 224 IV. ARTİN EFENDİNİN YASA ÖNERİSİNE İLİŞKİN ' LAYİHA ENCÜMENİ MAZBATASININ MECLİS-İ ME-BUSAN'DA GÖRÜŞÜLMESİ........................... 225 A. YET1MİŞDOKUZUNCU İÇTİMA (13 Nisan 1326) ... 225 B. SEKSENİNCİ İÇTİMA (15 Nisan 1326)......... ... 231 İKİNCİ BÖLÜM İŞ YASASI TASARILARINA ÎLİŞKÎN BELGELER I. MESAÎ KANUNU LAYİHASI (1/413) ve TİCARET ENCÜMENİ MAZBATASI.............................. ... 243 A. MESAİ KANUNU LAYİHASI (1/413)......... ... 243 1. İstanbul Mebusu Yusuf Akçura Beyle Rüf akasının, Şark Şimendifer Amelesinin Grevi Hakkında Suali ve Nafıa Vekili Muhtar Beyin Şifahi Cevabı (6/50).............................. 243 2. Tasarıyı Başvekâlet ve Meclis'e Sunuş Yazıları 252 3. Esbab-ı Mucibe Layihası ... ... ................ 254 4. Mesai Kanunu (Layihası) Metni............ ... 256 B. TÎCARET ENCÜMENİ MAZBATASI............... 280 1. Esbab-ı Mucibe ................................. 280 2. İş Mecellesi.................................... 284 C. TASARININ GERİ ALINMASINA İLİŞKİN YAZIŞMALAR............................................. 306 1. Ticaret Vekilinin, Başvekilin ve TBMM Reisinin Bazı Yazılan.............................. 306 2. Mesai Kanunu'nun İadesi Hakkında Başvekâlet Tezkeresi (3/672) ......... ... ... ............... 309 Ç. BİR YORUM......... .............................. 309 «îş Kanunu Münasebetiyle», Mahmud (Soydan), Hakimiyet-i Milliye, 9 Teşrin-i sani 1341 ......... 309 II, 1927 ÎŞ KANUNU LAYİHASI......... .................. 313 A. TASARIYI BAŞVEKÂLET VE MECLİS'E SUNUŞ YAZILARI........................ ... ............... 313 B. TASARI GEREKÇESİ VE METNİ.................. 315 1. Esbab-ı Mucibe................................. 315 2. İş Kanunu (Layihası)........................... 318 C. AMELE TEALİ CEMİYETİ'NÎ-N GÖRÜŞÜ VE HAZIRLADIĞI İŞÇİ LAYİHASI ............ ...... ... 324 1. Amele Teali Cemiyeti'nin İkdam Anketine Ya-nıtı............................................. 324 2. İşçi Layihası İçin Hazırlık Çalışmaları......... 325 3. İşçi Layihasının Hazırlanması............... ... 326 4. İşçi Layihası Metni.............................. 328 IH. 1932 İŞ KANUNU LAYİHASI........................... 343 A. TASARIYI BAŞVEKÂLET'E SUNUŞ YAZILARI ... 343 B. TASARI HAKKINDA SÖZLÜ SORU ÖNERGELERİ VE YANITLARI.................................... 345 1. Mahmut Esat (Bozkurt) Beyin Birinci Sözlü Soru Önergesinin İktisat Vekâîeti'ne Havalesi, Meclis'te Okunması ve İktisat Vekili Mustafa Şeref (Özkan) Bey Tarafından Yanıtlanması ... 345 2. Mahmut Esat (Bozkurt) Beyin İkinci Sözlü Soru Önergesi ve Mustafa Şeref (Özkan) Beyin Yanıtı.......................................... 352 C. TASARININ.GEREKÇESİ, METNİ VE GERİ VE-RİLMESİNE İLİŞKİN YAZILAR.................. 354 î. Esbab-ı Mucibe................................. 354 2. İş Kanunu Layihası............................ 362 3. Tasarının Geri Verilmesine İlişkin Yazılar ... 403 Ç. TASARIYA İLİŞKİN BAZI GÖRÜŞMELER VE RA-PORLAR .......................................... 406 1. Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü'nün Gö-rüşü .......................................... 406 2. Ereğli Havza-i Fahmiyesi Amele Birîiği'nin Gö-rüşü ................;. ........................... 414 a. Görüşün Bildirilmesinden Önceki Yazışma- lar.......................................... 414 b. Amele Birîiği'nin Raporu................... 415 3. İzmir Ticaret Odası'nca Oluşturulan «Tetkik Encümeni» Başkanlığına Sunulan Rapor: «İş Kanunu Hakkında Rapor», Muhittin (Birgen) 422 4. İstanbul Ticaret ve Sanayi ödası'nın Görüşü ... 426 a. Oda Meclisi Zabıtları ve Mukarreratı: Al-tıncı İçtima, 1.6.1932 ... ..................... 426 b. Oda Meclisi Zabıtları ve Mukarreratı: Ye-dinci İçtima, 22.6.1932..................... 426 c. Oda Meclisi Zabıtları ve Mukarreratı : On Üçüncü (Fevkalade) İçtima, 15.11.1932 ... 428 ç. Oda Meclisi Zabıtları ve Mukarreratı : On Beşinci İçtima, 7.12.1932.................. 429 d. Oda Meclisi Zabıtları ve Mukarreratı : On Altıncı İçtima, 14.12.1932 ......... ........ 432 5. İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Umumi Kâti-binin Bir Yazısı.................. ............... 438 «İş Kanunu» Hazırlanırken............... ...... 438 IV. 1934 İŞ KANUNU LAYİHASI"............................ 442 A. TASARIYA İLİŞKİN ÖN YAZIŞMALAR............. 442 1. Âli İktisat Meclisi Umumi Kâtibinin, Hazırla-nan Tasarının İçeriği Konusunda Başvekile Bilgi Veren Yazısı............... ............... 442 2. Âli İktisat Meclisi Umumî Kâtibinin Tasarının Mecîis'e Şevkine İlişkin Yazısı......... ......... 444 3. İktisat Vekîli'nin 1932 Tasarısının Geri Alınma-sına ve Yerine Âli İktisat Meclisi Tasarısının. Mecîis'e Sunulmasına İlişkin Yazısı............ 445 B. TASARININ GEREKÇESİ VE METNİ ............ 445 1. Âli İktisat Meclisi'nin 1 Şubat 1934 Toplantısın-da Teşkil Edilen İş Kanunu Encümeni'nin Ra poru ........................ .................. 445 2. Âli İktisat Meclisi Tarafından Hazırlanan İş Kamunu Layihası.............................. 457 C. TASARIYA İLİŞKİN BAZI RAPORLAR VE GÖRÜŞLER................................................ 498 1. Beynelmilel Mesai Konferansları Mukarreratı İîe Türkiye Mevzuat-ı Kanuniyesi ve Âli İktisat Meclisi'nin Hazırladığı İş Kanunu Layihası Ah-kâmı Arasındaki Mukayeseye Dair Rapor...... 498 2. Bazı Vekâletlerin Görüşleri..................... 517 a. Dahiliye Vekâletinin Görüşü............... 517 b. Nafıa Vekâletinin Görüşü.................. 520 c. Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletinin Gö-rüşü......................................... 523 3. Hines Başkanlığındaki Amerikalı Uzmanlarca Hazırlanan Rapordan Bazı Alıntılar...... ...... 528 4. İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Umumi Kâti-bi'nin Bir Yazısı................................ 534 Soysal Ökonomi bakımından İş Yasası......... 534 , ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DÖNEME İLİŞKİN MEVZUAT I. ANAYASALARDAKÎ İLGİLİ MADDELER............. 539 1. Kanun-u Esasi........................ ............... 539 2. 7 Zilhicce 1293 Tarihli Kanun-u Esasi'nin Bazı Me-vadd-ı Muadıdelesine Dair Kanun......... ......... 539 3. Teş'kilat-ı Esasiye Kanunu........................ 540 II. YASALAR VE BAZI YASALARDAKİ İLGİLİ MADDE-LER ........................ .................. ......... 540 1. Polis Nizamı...... ................................. 540 2. Mevadd-ı Madeniyeye Dair Nizamname............ 540 3. Maadin Nizamnamesi........................ ... ... 541 . . 4. Maadin Nizamnamesi .............................. 542 5. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye........................... 544 6. Tatil-i Eşgal Kanunu........................ ...... 546 7. Cemiyetler Kanunu ................................. 546 8. Zonguldak ve Ereğli Havza-i Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amele Menafi-i Umumiyesine Olarak Füruhtuna Dair Kanun..................... 546 9. Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Huku-kuna Müteallik Kanun.............................. 547 10. Hafta Tatili Hakkında Kanun...................:. 549 11. Hafta Tatili Kanunu'nun Dördüncü ve Beşinci Mad-delerinin Tadili Hakkında Kanun.................. 551 12. Takrir-i Sükûn Kanunu........................... 552 13. Türk Ceza Kanunu................................. 553 14. Türk Ceza Kanunu'nun Bazı Maddelerini Değişti-ren iKanun....................................... ... 553 15. Umumi Hıfzısıhha Kanunu........................ 553 16. Türkiye'de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sa-nat ve Hizmetler HakJkmda Kanun.................. 555 17. Türkiye'de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sa-nat, ve Hizmetler Hakkındaki 2007 sayılı Kanunun Bazı Maddelerini Değiştiren Kanun............... 556 18. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun 557  |
