Hazine-i Hassa Nezareti
İÇİNDEKİLERÖNSÖZ....................................................................................................... XIBİBLİYOGRAFYA....................................................................................... XV KISALTMALAR.......................................................................................... XXV GİRİŞ TANZİMAT ÖNCESİ OSMANLI HAZİNELERİNE GENEL BİR BAKIŞ A.TEK HAZİNELİ DÖNEM, İÇ VE DIŞ HAZİNELER....................... 1 B. ÇOK HAZİNELİ DÖNEM............................................................... 4 1. İrâd-ı Cedîd Hazinesi................................................................... 6 2. Zahire Hazinesi............................................................................. 7 3. Tersane Hazinesi.......................................................................... 8 4. Mukataat/Mansûre Hazinesi....................................................... 9 5. Redif Hazinesi.............................................................................. 10 C. HAZİNELER ARASINDA YAPILAN BAZI DÜZENLEMELER VE TEK HAZİNELİ DÖNEME GERİ DÖNÜŞ................................... 11 I. BÖLÜM HAZİNE-İ HASSA NEZÂRETİNİN KURULUŞU VE İDÂRİ YAPISI A. HAZİNE-İ HASSA NEZÂRETİNİN KURULUŞUNA DOĞRU...... 15 1. Tanzimat Öncesi Darphane-i Âmire ve Ceyb-i Hümâyûn Hazinesi İlişkisi.....................,...................................................... 15 2. Tanzimat'ın İlanıyla Darphane ve Ceyb-i Hümâyûn'da Yapılan Değişiklikler................................................................................. 17 a) Padişah ve hanedan mensuplarına maaş bağlanması.......... 17 b) Ceyb-i Hümâyûn Hazinesi Tâbirinin Hazine-i Hassa'ya Dö-nüştürülmesi .......................................................................... 19 B. HAZİNE-İ HASSA NEZÂRETİ'NİN KURULUŞU.......................... 21 C. HAZİNE-İ HASSA'NIN İDARÎ ÂMİRİ: HAZİNE-İ HASSA NAZIRI............................................................................................. 23 1. Nezâretin Teşkilinden Önceki Durum....................................... 23 2. Hazine-i Hassa Nazırları ve Görevleri.......................................... 24 D. HAZİNE-İ HASSA NEZÂRETİNDE KURULMUŞ OLAN KOMİSYON VE MECLİSLER...................................................................... 30 1. Hazine-i Hassa Komisyonu.......................................................... 30 2. Hazine-i Hassa Levazım Meclisi.................................................. 35 3. Hazine-i Hassa İdare Meclisi....................................................... 36 4. Hazine-i Hassa Hey'et-i İdaresi.................................................... 40 5. Hazine-i Hassa Encümen-i İdaresi............................................... 41 E. HAZİNE-İ HASSA DÂİRESİ............................................................ 42 II. BOLUM HAZİNE-İ HASSA NEZÂRETİNİN TEŞKİLÂTI VE NEZÂRETE BAĞLI BİRİMLER A. HAZİNE-İ HASSA NEZÂRETİNİN KALEM VE PERSONELİ (Kuruluşundan Sultan II. Abdülhamid Devrinin Sonuna Kadar) 45 1.Tanzimat'tan Nezâret'in Kuruluşuna Kadar Teşkilât.................. 45 a) Zimmet Kalemi........................................................................ 46 b) Varidat Kalemi......................................................................... 46 c) Darphane Muhasebeciliği ....................................................... 46 d) Tahrirât Kalemi....................................................................... 46 e) Ceyb-i Hümâyûn Kâtipliği/Sergi Kalemi................................ 47 2. Kuruluşundan Sultan Abdülhamid Devrine Kadar Nezâretin Kalem ve Personeli....................................................................... 47 a) Muhasebe Kalemi.................................................................... 48 b) Sergi Kalemi............................................................................. 51 c) Tahrirat Kalemi........................................................................ 52 3. Nezâretin Sultan Abdülhamid Dönemi Teşkilâtı....................... 54 a) Muhasebeci.............................................................................. 56 b) Muhasebe Kalemi.................................................................... 56 c) Vezne İdaresi............................................................................ 58 d) Yoklama ve Kuyudat Kalemi.................................................... 58 e) Tahrirat Kalemi........................................................................ 59 f) Evrak Kalemi............................................................................. 60 g) Sicül-i Ahvâl Kalemi................................................................. 61 h) Depo Müdürlüğü..................................................................... 62 ı) Hazine-i Hassa Dava Vekilliği................................................... 62 B. HAZİNE-İ HASSA'YA BAĞLI BİRİMLER....................................... 64 1. Ebniye-i Seniyye Anbarı............................................................... 66 2. Erzak Anbarı................................................................................. 68 3. Hatab Anbarı................................................................................ 69 4. Hububat Anbarı........................................................................... 70 5. Istabl-ı Amire................................................................................ 71 6. Karhâne İdaresi............................................................................ 72 7. Matbah-ı Âmire............................................................................. 73 8. Mefrûşât-ı Hümâyûn İdaresi........................................................ 74 9. Tamirhâne-i Hümâyûn................................................................ 76 C. MALİ YÖNDEN HAZİNE-İ HASSA'YA BAĞLI CEYB-İ HÜMÂ-YUN HAZİNESİ................................................................................ 78 III. BÖLÜM EMLÂK-I HÜMÂYUN A. TANZİMAT'TAN II. ABDÜLHAMİD'İN SALTANATININ SONUNA KADAR EMLÂK-I HÜMÂYUN................................................ 81 1. Tanzimat'tan 1293 yılına kadarki dönemde Emlâk-ı Hümâyûn 81 a) Maliye Hazinesi'ne Devr Olunan Emlâk-ı Hümâyunun Durumu (1256-1293) .................................................'...................... 81 b) Hazine-i Hassa'nın Gelir Kaynaklarının Arttırılması............. 84 2. Sultan II. Abdülhamid Döneminde Emlâk-ı Hümâyûn............. 90 B. SULTAN II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE EMLÂK-I HÜMÂ-YUN'UN ALIMI VE TASARRUF TARZI........................................ 96 1. Hazine-i Hassa Tarafından Emlâk-ı Hümâyûnun Alım Tarzı.... 96 2. Emlâk-ı Hümâvûnun Tasarruf Tarzı........................................... 99 C. EMLAK-I HÜMAYUN'UN TEŞKİLATI.......................................... 102 1. Emlâk-ı Hümâyûnun İdarî Üniteleri.......................................... 102 a) Emlâk-ı Hümâyûn Kalemi....................................................... 105 b) Emlâk-ı Hümâyûn Senedât Kalemi........................................ 105 c) Emlâk-ı Hümâyûn Komisyonu................................................ 105 d) Emlâk-ı Hümâyûn Teftiş Heyeti............................................. 106 e) Emlâk-ı Hümâyûn Hendesehânesi...............,......................... 107 2. Emlâk-ı Hümâyûn Teşkilâtı......................................................... 107 a) Dersaadet'teki Durum.............................................................. 107 aa) Birinci Dersaadet Şubesi.................................................... 108 ab) İkinci ve Dördüncü Dersaadet Şubesi.............................. 108 ac) Emlâk-ı Hümâyûn Dersaadet Üçüncü Şubesi.................. 108 b) Emlâkin Taşradaki Teşkilâtı.................................................... 108 ba) Vilâyet Merkezindeki Komisyon....................................... 109 bb) Müdür................................................................................ 112 be) Müfettişler.......................................................................... 113 bd) Başmühendis..................................................................... 114 be) Kalem................................................................................. 115 bf) Şube memurları.............".................................................... 115 IV. BÖLÜM HAZİNE-İ HASSA NEZARETİ'NİN GELİR VE GİDER KALEMLERİ A. HAZİNE-İ HASSA'YA AİT GELİR VE GİDERLER........................ 118 1. Hazine-i Hassa'nın Gelir Kaynakları........................................... 118 2. Hazine-i Hassa'nın Gider Kalemleri............................................ 122 B. EMLÂK-I HÜMÂYUNA AİT GELİR VE GİDERLER..................... 125 1. Emlâk-ı Hümâyûnun Gelir Kalemleri......................................... 125 2. Emlâk-ı Hümâyûn Hasılatından Yapılan Harcamalar................ 126 C. HAZİNE-İ HASSA NEZARETİ'NİN KARŞI KARŞIYA KALDIĞI BAZI MALİ SIKINTILAR VE BAŞVURULAN ÇÖZÜMLER........ 127 V. BÖLÜM H. MEŞRUTİYETİN İLÂNINDAN SONRA HAZİNE-İ HASSA NEZÂRETİ A. II. MEŞRUTİYETTEN SONRA EMLÂK-I HÜMÂYUNUN DURUMU...................................................................................... 139 1. Sultan Abdülhamid Zamanında Bir Kısım Emlâk-ı Hümâyûnun Maliye Hazinesi'ne Nakli ...................................... 139 a. Emlâk ve Arazinin Nakli ......................................................... 139 b. Mâdenlerin Maliye Hazinesi'ne devr edilmesi....................... 146 2. Sultan Mehmed Reşad Döneminde Emlâk-ı Hümâyûnun Tamamının Maliye Hazinesi'ne Devri....................................... 150 B. HAZİNE-İ HASSA'NIN İDARESİNDEKİ EMLÂK-I HAKANI....... 158 C. HAZİNE-İ HASSA'NIN İDÂRİ YAPISINDAKİ DEĞİŞİKLİLER VE ORTADAN KALKMASI................................................................... 162 1. Hazine-i Hassa Nezâreti'ne âit Personelin Açığa Çıkarılması.... 162 2. Hazine-i Hassa Müdürlüğü, Yeni Teşkilâtı ve Ortadan Kaldırılışı............................................................,................................... 165 SONUÇ....................................................................................................... 171 DİZİN.......................................................................................................... 177 EKLER  |
