Avrupa Birliği ve Türkiye'de Sosyal Diyalog
İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLERÖZGEÇMİŞ................................................... SUNUŞ ....................................................... ÖNSÖZ....................................................... İÇİNDEKİLER................................................. TABLO ve ŞEKİLLER........................................... KISALTMALAR ............................................... GİRİŞ......................................................... Sosyal Diyalogu Anlamak....................................... Çok Anlamlı Bir Kavram Olarak Sosyal Diyalog ................... Sosyal Diyalogun Avrupa Birliği Açısından Yeri ve Önemi........... Sosyal Diyalogu Türkiye Açısından Tartışmak ..................... BİRİNCİ BÖLÜM 1. TARİHSEL VE SOSYOLOJİK BİR YAKLAŞIMLA SOSYAL DİYALOGUN ANLAMI, GELİŞİMİ VE İŞLEVİ................... 1.1. Kavramsal Bir Tartışma Olarak Sosyal Diyalog:............... 1.1.1. Sosyal Diyalog ve Avrupa'da Kazandığı Anlam ......... 1.1.2. Yalın Bir Söylemden Öte Sosyal Diyalog..............., 1.2. Tarihsel Yaklaşımla Sosyal Diyalog ........................ 1.2.1. Devlet Anlayışında Geçmişten Gelen Korporatist ve Feder özellikler.......................................... 1.2.2. Savaş Sonrası Dönemin Zorlayıcı Koşulları ve Korporatist İlişkilere Yöneliş.................................... 1.2.3. Korporatist İlişkilerin. Kurumsallaşması Yolundaki İlk Adımlar........................................... 1.3. Yapısal ve İşlevsel Bir Yaklaşımla Sosyal Diyalog ............ 1.3.1. Sosyal veya Demokratik Korporatizm................. 1.3.2. Yapısal ve İşlevsel Nitelikleri Açısından Sosyal Korporatiz 1.3.3. Sosyal Korporatizm ve Sosyal Diyalog İlişkisi.......... 1.4. Sosyolojik Bir yaklaşımla Sosyal Diyalog ................... 1.4.1. "Avrupa Toplum Modeli" ve Bu Modelde Öne Çıkan Siyaset ve Devlet Anlayışı........................... Avrupa Birliği ve Türkiye'de Sosyal Diyalog 1.4.2.. Modelin Dayandığı Ekonomi Anlayışı: "Refah Kapitalizmi veya "Sosyal Piyasa Ekonomisi"....................... 1.4.3. Avrupa Toplum Modelinin Önemli Bir Niteliği Olarak Sosy Diyalog ............................................. 1.5. Güç İlişkileri Açısından Sosyal Diyalog....................... 1.5.1. Sosyal Tarafların Örgütlenmesi......................... 1.5.2. Kurumsallaşmış İlişkiler ve Gelişen Toplu Pazarlık Kapsamı 1.5.3. Emeğin Siyasallaşması ve Güç İlişkileri Açısından Önemi . . 1.5.4. Siyasal ve Toplumsal Güç Dengesi Çerçevesinde Gelişen "Sosyal Ortaklık" Anlayışı............................. 1.6. Günümüzün Değişen Koşullan ve Farkîılaşan İlişkiler ......... 1.6.1. Küreselleşen Piyasa ve Avrupa İçin Anlamı .............. 1.6.2.. Ekonomik ve Parasal Birliğin Getirdiği Dayatmalar....... 1.6.3. Değişen Sosyo-Ekonomik Koşullar ve Bozulan Dengeler ... 1.7. Geçmişin İzleri ve Değişen Koşullar Çerçevesinde Yeni Arayışlar 1.7.1. Korporatizm veya Politikaların Uyumlaştırılmasında Çeşitlemeler ......................................... 1.7.2. Bugünkü Uygulamalar Nasıl Değerlendirilebilir?......... İKİNCİ BÖLÜM 2. AVRUPA'DA SOSYAL DİYALOG UYGULAMALARI.............. 2.1. Avrupa Ülkelerinde Sosyal Diyalog Uygulamaları.............lı 2.1.1. Ekonomik-Sosyal Konseyler veya Danışma Kurulları .....H 2.1.1.1. Ekonomik ve Sosyal Konseylerin Genel Nitelikleri . 1( 2.1.1.2. Ülke Uygulamalarından Örnekler.............. 2.1.2. Toplumsal Anlaşmalar ve Döneme Göre Değişen Özellikleri...........................................İC 2.1.2.1. Türlerine Göre Toplumsal Anlaşmalar............ 2.1.2.2. Niteliklerine Göre Toplumsal Anlaşmalar......... 2.1.3. Günümüzdeki Koşulların Yol Açtığı Gelişmeler ve Göze Çarpan Uygulamalar ................................. 2.1.3.1. Korporatist Gelenek ve Sosyal Ortaklık Anlayışı; Avusturya ve İsveç Örneği......................lif 2.1.3.2. Değişen Korporatist Yapı ve Değişen Sosyal Anlaşmalar: Hollanda Örneği ................... 2.1.3.3. Korporatist Yapılanma Göstermeyen Ülkelerde Gelişen Sosyal Diyalog ve Uyumlaştırma Çabaları . xn 2.1.3.3.1. İrlanda Örneği: Çarpıcı Bİr Ekonomik ve Sosyal Konsey ............................ 2.1.3.3.2. İtalya Örneği: Sendikalararası Birleşme ve Tabanın Katılımıyla Gelişen Sosyal Anlaşmalar 2.1.3.4. Sosyal Ortaklık ve Sosyal Anlaşma Açısından Yeni Deneyimler: İspanya ve Portekiz........... 2.1.4. İşletme ve İşyeri Düzeyinde Danışma, Bilgilenme ve Katılım Mekanizmaları............................. 2.1.4.1. İşyeri Konseylerinin Yasal Dayanakları ........ 2.1.4.2. İşyeri Konseylerinin Bileşimi................. 2.1.4-3. İşyeri Konseyleri Tarafından Kullanılan Haklar . 2.1.5. Avrupa'da Toplu Pazarlık.......................... 2.1.5.1. Toplu Pazarlık Düzeyi: Merkeziyetçilik- Ademimerkeziyetçilik...................... 2.1.5.2. Toplu Pazarlık Kapsamı ..................... 2.1.5.3. Teşmil..................................... ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. AVRUPA BİRLİĞİ DÜZEYİNDE SOSYAL DİYALOG ........... 3.1. Avrupa Düzeyinde Sosyal Diyalogun Anlamı ve Yeri ....... 3.2. Sosyal Diyalogun AB Düzeyinde Gelişimi................. 3.2.1. Bütünleşme Projesinin Başlangıcında Sosyal Diyalog......................................... 3.2.1.1. İlk Antlaşmalarda Sosyal Diyalog............ 3.2.1.2.. Avrupa Ekonomik Topluluğu Kurucu Antlaşmasında Sosyal Diyalog.............. 3.2.1.3. Başlangıçta Sınırlı Sosyal Politika, Sınırlı Sosyal Diyalog............................ 3.2.2. Derinleşen Bütünleşme ve Sosyal Diyalogun Topluluk İçin Artan Önemi........................ 3.2.2.1.1985 Sonrasında Sosyal Diyalogun Gelişme Aşamaları................................ 3.2.2.2. Tek Senet ve Getirdikleri................... 3.2.2.3. Maastricht ve Amsterdam Antlaşmaları Sonrasında Kurumsallaşan Sosyal Diyalog ... 3.2.3. AB Düzeyindeki Sosyal Diyalog ve Sonuçları........ 3.2.3.1, Avrupa Birliği Düzeyinde Sosyal Tarafların Oluşumu ................................ Avrupa Birliği ve Türkiye'de Sosyal Diyalog 3.2.3.2.. Sosyal Diyalog Sürecinin İşletilmesi ve Sonuçları ................................. 3.3. Avrupa Düzeyinde Sosyal Diyalog Kurumları ve Kullanılan Araçlar....................................... 3.3.1. Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi................ 3.3.2. AB Düzeyinde Üç Taraflı İlişkiler.................... 3.3.3. İki Taraflı Sosyal Diyalog ........................... 3.3.4. Sektörel Sosyal Diyalog............................. 3.3.5. İşyerlerindeki Sosyal Diyaloga İlişkin AB Düzenlemeleri 3.4. Avrupa Düzeyinde Sosyal Diyalog ve Sosyal Ortaklık Anlayışının Gelişimi Çerçevesinde Öne Çıkan Tartışmalar DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 4. TÜRKİYE'DE SOSYAL DİYALOG: ÇEVRESEL KOŞULLAR, İDEOLOJİK, SİYASAL TUTUM VE DAVRANIŞLAR ............ 4.1. Türkiye'de Modernleşme Sürecinde Biçimlenen Devlet Anlayış 4.1.1. Devlet Ekseninde Modernleşme ve Geçmişten Gelen Dayanakları....................................... 4.1.2. Toplumu Bütünleştirme Kaygısı ve Smıfsız-Dayanışmacı Toplum Anlayışı................................... 4.1.3. Toplumun Üstünde Bir Devlet Anlayışı ve Popülist Politikaların Anlamı ............................... 4.2. Ekonomi Politikaları, Sermaye Birikimi ve Devlet-Sermaye İlişkileri ............................................... 4.2.1. Devletçilik ve İlk Sermaye Birikimi................... 4.2.2. İthal İkameci Politikalar ve Özel Sektörde Sanayileşme . 4.2.3. Dışa Açık Büyüme ve Liberalleşme................... 4.2.4. Yapısal Reformlar ve Anlamı........................ 4.3. Sosyal Politikalar Çerçevesinde Devİet-Emek İlişkileri ....... 4.3.1. Devletçilik ve Paternalizm.......................... 4.3.2. Çok-Partili Siyasal Yaşam ve Devlet Denetiminde Büyüy> İşçi Örgütleri....................................... 4.3.3. Sosyal Devlet Arayışları İçinde Sürdürülen Yasaklar ve Zaaflar............................................ 4.3.3.1. Dönemin Özellikleri.......................... 4.3.3.2. Emeğin Siyasal Konumu, Sendika-Siyaset İlişkileri .................................... İçin 4.3.3.3. Toplu Sözleşme Sendikacılığı Çevresinde Gelişen Sendika-Devlet İlişkileri ...................... 4.3.4. 1980 Sonrasındaki Yapısal Dönüşümün Emek Açısından Anlamı............................................ 4.3.4.1. İzlenen Politikalar ve Sosyal-Ekonomik Koşullar 4.3.4.2. Devletin Ekonomik ve Sosyal Tercihleri......... 4.4. Sosyal Taraflar, Konumları ve Politikaları ................... 4.4.1. Cumhuriyet Sonrasında Örgütlenme Açısından Koşullar . 4.4.2. Sendikalaşmanın Serbest Bırakılması Sonrasındaki Gelişmeler......................................... 4.4.2.1. Başlangıç Döneminde İşçi Sendikaları ve Temel Özellikleri .................................. 4.4.2.2. Başlangıç Döneminde İşveren Örgütleri......... 4.4.3. 1961 Anayasası Sonrası Sosyal Taraflar Açısından Gelişmeler.......................................... 4.4.3.1.1960-80 Döneminde Yasal Düzenlemeler......... 4.4.3.2. Sosyal Tarafların Durumu...................... 4.4.3.2.1. Sendikalar ........................... 4.4.3.2.2. İşveren Örgütleri ..................... 4.4.3.3.1960-1980 Arasında Sosyal Taraflar Arasındaki İlişkiler...................................... 4.4.3.3.1. Bu Dönemin Kazammları.............. 4.4.3.3.2. İşçi-îşveren Kuruluşları Arasındaki İlişkiler.............................. 4.4.3.3.3. Sosyal Diyalog mu Sosyal Uyuşmazlık mı? 4.4.4.1980 Sonrasında Sosyal Taraflar........................ 4.4.4.1.1980 Sonrasının Yasal Çerçevesi................. 4.4.4.2. İşçiler Açısından Sendikalaşma Kapsamı......... 4.4.4.3. Kamu Görevlileri Açısından Sendikalaşma Kapsamı..................................... 4.4.5. İşveren Örgütleri .................................... 4.4.5.1. Sendikaların Temel Yaklaşımları ................ 4.4.5.2. İşveren Örgütlerinin Benimsedikleri Görüş ve Yaklaşımlar .................................. 4.4.5.3. Sosyal Tarafların Görüş Ayrılıkları Nasıl Değerlendirilebilir? .................................... Avrupa Birliği ve Türkiye'de Sosyal Diyalog BEŞİNCİ BÖLÜM 5. TÜRKİYE'DE SOSYAL DİYALOG UYGULAMALARI ............. 5.1. Cumhuriyet Öncesinden 1946'ya Kadar Sosyal Diyalog Anlayışı ve Uygulamaları.......................................... 5.1.1. Cumhuriyet Öncesi Dönemin Özellikleri................ 5.1.2. İzmir İktisat Kongresi ve Âli İktisat Meclisi ............. 5.2.1946-1960 Dönemi Sosyal Diyalog Uygulamaları.............. 5.2.1.1936 İş Kanunu ve İşçi Mümessilliği Uygulaması ........ 5.2.2. Toplulukla İş Uyuşmazlıkları ve Sendikalara Verilen Rol . 5.2.3. Üçlü Yapı Olarak Çalışma Meclisi...................... 5.2.4. Asgari Ücret Tespit Komisyonları...................... 5.2.5. İşçi Sigortaları Kurumu............................... 5.2.6. İş ve İşçi Bulma Kurumu.............................. 5.2.7. Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları.................... 5.3.1960-1980 Dönemi Sosyal Diyalog Uygulamaları.............. 5.3.1. İşyeri Sendika Temsilciği.............................. 5.3.2. Kamu İşletmelerinde Yönetime Katılma,___............ 5.3.3. Çalışma Meclisi...................................... 5.3.4. Asgari Ücret Tespit Komisyonu........................ 5.3.5. Sosyal Sigortalar Kurumunda Temsil................... 5.3.6. Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları.................... 5.37. Milli Prodüktivite Merkezi............................ 5.3.8. Ulusal Düzeyde Sosyal Diyalog Arayışları .............. 5.3.8.1. Türk-İş Hükümet Toplantıları .................. 5.3.8.2. Ulusal Düzeyde İkili Diyalog Arayışları.......... 5.3.8.3. Dönemin İlgi Çekici Girişimi: Toplumsal Anlaşma 5.4. Günümüzde Sosyal Diyaloga İlişkin Görüşler ve Yapılanmalar .. ' 5.4.1. Sosyal Tarafların Sosyal Diyalogla İlgili Görüşleri........ 5.4.1.1. Sendikaların Sosyal Diyalogla İlgili Görüşleri..... 5.4.1.2. İşveren Örgütlerinin Sosyal Diyalogla İlgili Görüşleri.................................... 5.4.2. Sosyal Diyalog Açısından Tarafların Temsil Sorunu ve İşbirliği Arayışları ................................... 5.4.2.1. Temsil Sorunu ................................ 5.4.2.2. Emek Örgütleri Arasında İşbirliği Arayışları................................... ________________________________________________________________________________________________ 5.4.2.2.1. Demokrasi Platformu................. 5.4.2.2.2. Emek Platformu...................... 5.4.3. Ulusal Düzeyde Sosyal Diyalog Yönünde Günümüz- deki Gelişmeler............................. 5.4.3.1. Ekonomik ve Sosyal Konsey................... 5.4.3.1.1. Ekonomik ve Sosyal Konseyin Kurulma 5.4.3.1.2. Ekonomik ve Sosyal Konsey'in Bileşimi. 5.4.3.1.3. Konseyin Görev ve Yetkileri ile Çalışma Düzeni ............................. 5.4.3.1.4. Eleştiriler ve Yeni Düzenleme Girişimi .. 5.4.3.1.5. Ekonomik ve Sosyal Konsey ile İlgili Değerlendirmeler..................... 5.4.3.2. Çalışma Meclisi............................... 5.4.3.3. Sosyal Diyalog Açısından Yeni Bir Girişim: Üçlü Danışma Kurulu .................. 5.4.3.4. Kamu Kesimindeki Toplu Pazarlığının Koordinasyonu Açısından Sosyal Diyalog............ 5.4.3.5. Kamu Görevlileri Toplu Görüşme Süreci: Ne Sosyal Diyalog ne Toplu Pazarlık ...............■ 5.4.3.6. Asgari Ücret Tespit Komisyonu.................' 5.4.3.7. Yüksek Hakem Kurulu ........................ 5.4.3.8. Sosyal Sigortalar Kurumunda Temsil ............ 5.4.3.9. İş Kurumu Genel Kurulu, Yönetim Kurulu ve İl İstihdam Kurulları........................ 5.4.3.10. Diğer Üç (ve Çok) Taraflı Yapılar............... 5.4.3.11. Bir Sosyal Diyalog(suzluk) Örneği: İş Yasası Süreci ................................Al 5.4.4. İkili Sosyal Diyalog .................................. 5.4.4.1. Üst Kuruluşlar Arasındaki İlişkiler: Beşli Girişim ve "Sivil İnisiyatif"............................ 5.4.4.2. Sektörel Düzeyde Toplu Pazarlık ve Diyalog...... 5.4.5. İşyeri Düzeyinde Sosyal Diyalog....................... 5,4.5.1. İşyeri Düzeyinde Yasa] Düzenlemeler............ 5.4.5.1.1. İşyeri Sendika Temsilciliği ............. 5.4.5.1.2. İşçi Temsilciliği Tartışmaları............ 5.4.5.1.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu.......... 5.4.5.1.4. İzin Kurulları......................... XVII Avrupa Birliği ve Türkiye'de Sosyal Diyalog 5.4.5.2. Toplu İş Sözleşmelerinde Yer Alan Mekanizmalar ve Ortak Girişimler .......................... 5.5. AB İle Müzakere Konusu Olarak Sosyal Diyalog ............. 5.5.1. Türkiye-AB Karma İstişare Komitesi (KİK)............. 5.5.2. Müzakere Belgelerinde Sosyal Diyalog ................ 5.5.2.1. Katılım Ortaklığı Belgelerinde Sosyal Diyalog .. 5.5.2.2. Ulusal Programlar ve Sosyal Diyalog.......... 5.5.2.3. İlerleme Raporlarında Sosyal Diyalog.......... 5.5.2.4. Sosyal Diyalog Açısından AB Mevzuatına Uyumsuzluklar............................. 5.5.2.5. Sosyal Diyalog Konusunda Komisyon Tarafından Yöneltilen Sorular ve Yanıtlar................ SONUÇ Sosyal Diyalog: İdeolojik, Ekonomik ve Sosyal Dönüşüm Gerektiren Bir Olgu ................................................. EKLER..................................................... KAYNAKÇA ...............................................  |
