Kentleşme Politikası
İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER önsöz . BİRİNCİ BÖLÜM: KENTLEŞME........... ............ J. TANIM ....... . ..................................... H. TARiHSEL GELİŞİM............ ................................... ..... III. ÇAĞDAŞ KENTLEŞMENİN ÖZELLiKLERi ......... . ..... IV. KENTLEŞME BEDENLERİ. .... A. Ekonomik Nedenler ............. ...................... B . Teknolojik Nedenler .................................. ........... ..... C. Siyasal Nedenler ..... .... D. Sosyo-Psikolojik Nedenler..... ............. ...................... V. KENTLEŞME VE KALKINMA ........................ . ......... VI. AZ GELiŞMiŞ ÜLKELER VE AŞIRI KENTLEŞME VH. KENTLEŞME VE SİYASAL DAVRANIŞLAR ....... VIII. BÜYÜK KENT OLGUSU İX. EN UYGUN (OPTlMAL) KENT BÜYÜKLÜĞÜ ... ....... X. YENİ KENT,UYDU KENT, KÖY-KEN? .............. ....... XII. TÜRKİYE'DE KENTLEŞME ..................... A. Kent Büyüklüklerine Göre Kentleşme B. Tek Tek Kentlerin Durumu C. Kentleşme ve Coğrafi Bölgeler ............ .. D. Türkiye'ye Özgü Kentleşme Nedenleri l . İitici Güçler 2. iletici Güçler 3. Çekici Güçler E. Toplumsal ve Ekonomik Erozyon ........ .. F. Türkiye'de Kentleşme Politikası. 1. 1.BeşYıllık Plan(1963-İ967) 2. II. Beş Yıllık Plan (l 968-1 972) 3 III. Beş Yıllık Plan (1973-1977) ...... 4. IV. Beş YıllıkPlan (1978-1983) 5. V. Beş Yıllık Plan (1985-1989) 6. VI. Beş Yıllık Plan (1990-1994) 7. VII. Beş Yıllık Plan (1996-2000) .....İKİNCİ BÖLÜM: FARKLI SİSTEMLERDE,KENT, KENTLEŞME VE KENT PLANLAMASI............... I. KAPİTALİST ÜLKELERDE KENT VE KENTLEŞME............. II. SOSYALiST TOPLUMLARDA KENT VE KENTLEŞME........ A. Kentleşme ve Bölgesel Gelişmede Sovyet ve Çin Modelleri . 1. Sovyetler Birliği.................................................................. 2. Çin Halk Cumhuriyeti......................................................... B. Sosyalist Toplumlarda Kent ve Bölge Planlaması................... ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: KENT PLANLAMASI KAVRAMI II. KENT PLANLAMASI TANIMLAI.................... DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: KENT PLANLAMASININ EVRİMİ BEŞİNCİ BÖLÜM: KENT KURAMLARI........................................ 1 m. insan çevrebilimcilerinin kuramları............... A. Ortak Özekli Çemberler Kuramı.......................................... B. Dilimler Kuramı.................................................................. C. Birden Çok Özekli Büyüme Kuramı................................... H. ÖZEKSELLEŞEN YERLER KURAMI.................................. III. TEK BÜYÜK KENT KURAMI (Primate City)...................... IV. SIRA-BÜYÜKLÜK KURALI (Rank. Size Rule).................... V. TOPLUMBİLİMCİLERİN KENT KURAMLARI.................. A. KarlMarx(1818-1883)....................................................... B. Emile Durkheim (1858-1917)............................................. C. Max Weber (1864-1920)..................................................... D. Louis Wirth.......................................................................... E. Ortadoğu ve islâm Kültürünün Etkisindeki Kent................ F. Feodal Kent, Sanayi Kenti Aynım...................................... 1. Sanayi Öncesi (Pre-Industrial) Kent.............................. 2. Sanayileşmekte Olan (Industrializing) Kent................. 3. Sanayi (Industrial) Kenti................................................ VI. NEO-MARXIST KENTSEL POLiTiKA YAKLAŞIMLARI ALTINCI BÖLÜM: KENT PLANLAMASI KURAMLARI................... I. KLASİK KENT PLANLAMASI YAKLAŞIMI............................. II. KLASİK KENT PLANLAMASI YAKLAŞIMININ ELEŞTiRiSi.III. GENiŞ KAPSAMLI KENT PLANLAMASI.................... IV. GENiŞ KAPSAMLI PLANLAMANIN ELEŞTiRiSi...... V. PROGRAMLAMAYA DÖNÜK USSAL EYLEMLE.R.. A. Orta Süreli Planlama..................................................... B. Politikalar Planı............................................................. C. Çoğulcu ve Savunucu Planlama.................................... D. Bir Süreç Olarak Planlama............................................ VI. KENT PLANLAMASINA SiSTEM YAKLAŞIMI.......... VII. KENT PLANLAMASINDA MODELLER....................... YEDİNCİ BÖLÜM: KENT PLANLAMASI SÜRECİ............... I. KENT PLANLAMASI SÜRECİNİN EVRELERİ............ A. Plan Ereklerinin Belirlenmesi........................................ B. Araştırma ve Çözümleme............................................. C. Plan Yapma ya da Karar Verme.................................... II. KENT PLANININ İÇERİĞİ................................................ III. KENT PLANLARININ NiTELiKLERİ ve iLKELERi A. Genellik ilkesi............................................................... B. Geniş Kapsamlılık ilkesi.............................................. C. Uzun Süreli Olma tikesi................................................ D. Zorunluluk ilkesi........................................................... E. Nesnellik ilkesi...............................................:.............. F. Açıklık ilkesi................................................................. G. Esneklik ilkesi............................................................... IV. PLANIN ONAYLANMASI VE BAĞLAYICILIĞI.............. A. Onaylama....................................................................... B. Bağlayıcılık................................................................... V. KENT PLANI VE HUKUK DEVLETi............................. VI. KENT PLANI VE TOPLUMSAL DEVLET..................... VII. UYGULAMA EVRESİ VE UYGULAMA ARAÇLARI A. Akçal Yetkiler........................................................... B. İmar izlencesi (İmar programı)..................................... C. Kamulaştırma............................................................... D. Kolluk ve Düzenleme Yetkileri..................................... 1. Bölgeleme................................................................ a) Kullanım Bölgelemesi...................................... b) Yükseklik Bölgelemesi..................................... c) Yoğunluk Bölgelemesi..................................... 2. Yerbölümlemenin (Parsellemenin) Denetimi....................... E. İzin ve Denetleme Yetkileri....................................................... F. Cezalandırma Yetkileri.............................................................. VIII. TÜRKİYE'DE KENT PLANLAMASI.......................................... A. Araştırma Evresi..................................................................... 1. Araştırmanın Önemi, Kapsamı, Yararları.......................... 2. Araştırma Sonuçlarının Sunulması...................................... 3. Araştırma Sonuçlarının Değerlendirilmesi......................... 4. Kent Araştırmalarından Örnekler....................................... 5. Güncel Durum Haritası (Halihazır Haritası)....................... B. Plan Yapımı............................................................................... 1. Belediyelerin Plan Yaptırma Zorunluluğu............................ 2. Plan Türleri ve Kavramlan.................................................. a) İmar Yasasındaki Plan Kavramlan............................... aa) Bölge Planı............................................................ bb) Çevre Düzeni Planı................................. ............. cc) İmar Planı.............................................................. i) Nâzım İmar Planı.............................................. ii) Uygulama İmar Planı........................................ b) İmar Planı Yapma Esaslarına ilişkin Yönetmelikteki Plan Kavramlan........................................................... aa) Revizyon İmar Planı.............................................. bb) ilâve (Ek) İmar Planı............................................. cc) Mevziî İmar Planı.................................................. c) Başka Yasalardaki Plan Kavramlan............................. aa) İslâh (iyileştirme) İmar Plânı ...... bb) Turizm Amaçlı Planlar.......................................... cc) Koruma Amaçlı imar Planı................................... dd) Ulusal Park Geliştirme Planı................................ 3. Plan Yapma ve Yaptırma Yolları........................................ a) Kamu Yönetimlerince..................................................... aa) Bayındırlık ve iskân Bakanlığı............................. bb) iller Bankası......................................................:.. cc) Belediyeler............................................................. dd) Turizm Bakanlığı.................................................. ee) Orman Bakanlığı................................................... ff) Özelleştirme Yönetimi........................................... b) Yetkili Uzmanlarca......................................................aa) Yarışma Yoluyla.......................................... bb) Üsterme (ihale) Yoluyla............................... ç) özel Teknik Bürolar Deneyi................................. 4. Türlü Kentsel işlevler için Toprak Gereksinmesi...... a) Konut (Oturma) Alanları..................... b) Ticaret, Sanayi ve Yönetim Alanları..................: c) Açık ve Yeşil Alanlar.......................................... d) Ulaşım Dizgesi İçin Toprak Gereksinmesi.......... C. Kent Planlarının Onaylanması.............................. 1. Planların Kesinlik Kazanması................................... a) 1985 Öncesinde.................................................... b) Günümüzdeki Durum (19Ş5 sonrası)................... aa) 3194 Sayılı imar Yasası'na Göre................, bb) Öteki Yasalara Göre................................. 2. Kesinleşen imar Planının İşlevleri ve Bağlayıcılığı, 3. İmar Planlarının Değiştirilmesi.................................. a) Bakanlıkça planlarda değişiklik istenmesi........... b) Planlarda belediyelerce değişiklik yapılması...... D. Kent Planlarının Uygulanması .................................... 1. Akçal Yetkiler ve Araçlar.......................................... a) Vergiler.............. .................................................. b) İmar İzlencesi....................................................... 2. Kamulaştırma............................................................. 3. Düzenleme Yetkileri................................................... a) Bölgeleme............................................................ aa) Kullanım Bölgelemesi.................. .......... bb) Yükseklik Bölgelemesi............................ cc) Yoğunluk Bölgelemesi................................. dd) Başka Bölgeleme Sınırlamaları................. b) Yerbölümlemenin (Parsellemenin) Denetimi...... aa) Yerbölümleme ilkeleri................................. i) Yerbölümlemenin Plana Dayanması..... ü) Yerbölum Boyutlarına Uygunluk.......... iii) Genel Hizmetlere Ayrılan Yerlerde Yerbölümlemenin Sınırlı Olması......... iv) Yerbölümlemede Encümen Onayı........ bb)Yer bölümleme Türleri................................. i) İsteğe Bağlı Yerbölümleme......................ii) İsteğe Bağlı Olmayan Yerbölümleme (Hamur)....... aaa) İmar Planlarının Uygulanması Amacıyla Hamur.............................................. bbb) Doğal Yıkım Olayları Nedeniyle Hamur....... ccc) İmar Yasasındaki Öteki Hamur Yetkileri....... iii) İzin ve Denetleme Yetkileri..................................... aaa) Yapı Yapmaya Zorlama.................................. bbb) Yapı Yasağı.................................................... (1) Geçici Yapı Yasağı.................................................................... (2) İmar Planı Uygulaması Nedeniyle Yapı Yasağı........................ (3) Öteki Yapı Yasaklan............................... .................................. (4) Yapı Yasağının Etkinliği........................................................... ccc) Yapı Yapmaya İzin Verme ve İzin Verilmiş Yapılan Denetleme Yetkileri......................... (1) Yapı Kavramı................. ........................................................... (2) Alan Açısından İzin Yetkileri.................................................... (3) Yapı Sahipleri Açısından izin Yetkileri.................................... E. İmar Suçlannın Bağışlanması (imar Affı)....................................... 1. 1984 imar ve Gecekondu Affı.................................................... 2. imar Bağışlamalarının Çözüm Olarak Değeri............................ F. Planlamaya Halkın Katılması............................................................ SEKİZİNCİ BÖLÜM: BÖLGE GELİŞMESİ İÇİN PLANLAMA. I. BÖLGE PLANLAMASINI GEREKTiREN NEDENLER.................. II. BÖLGESEL GELiŞME KURAMI........................ ............................ A. BÖLGE iÇiNDEN BAKIŞ: EKONOMiK TEMEL.......... ....... B. BÖLGE DIŞINDAN BAKIŞ: BÖLGESEL DENGESİZLİK......... III. BÖLGELER VE BÖLGE PLANLARI................................................ A. Bölge Kavramı ve Türleri................................................................ B. Bölge Planlan.................................................................................. 1. Geri Kalmış Bölgeler İçin Hazırlanan Planlar.......................... 2. Anakent Planları........................................................................ 3. Kaynaklan Zengin Bölgeler İçin Hazırlanan Planlar................ 4. Özel Bölgeler için Hazırlanan Planlar....................................... IV. BÖLGESEL GELiŞME POLİTİKASI............................................... V. BÖLGESEL GELiŞME POLİTİKALARINI UYGULAMALA ARAÇLARI............................................... A.Geri Kalmış Bölgeler için .......................... B. Anakent Alanları îçin....................................................... VI. ULUSAL PLAN-BÖLGE PLANI İLİŞKİSİ........................ XII. TÜRKİYE'DE BÖLGE GELİŞMESİ İÇİN PLANLAMA... A. Anayasalarda Bölge Plancılığı......................................... B. Bölge Planı Yapmaya Yetkili Kuruluş: Devlet Planlama Teşkilatı................................................ C. Anakentler İçin Planlama ve Yönetim.............................. 1. 2561 Sayılı Yasa......................................................... 2. İSKİ (İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi)................ 3. Boğaziçi Alanında Planlama Görevi........................... 4. Büyük Kent Yönetimlerinde Düzenleme.................... a) Düzenlemenin Amaçlan....................................... b) Anakentlerde Yerel Kamu Hizmetleri................... D. Türkiye'de Bölgesel Dengesizlikler................................... E. Türkiye'de Bölge Planlama Projeleri................................. 1. Doğu Marmara Planlama Projesi................................. 2. Zonguldak Projesi........................................................ 3. Çukurova Bölge Projesi............................................... 4. Keban Projesi............................................................... 5. Antalya Projesi............................................................. 6. Güneydoğu Anadolu Projesi........................................ 7. Öteki Çalışmalar ..................................................... F. Uygulanan Politikalar....................................................... 1. Plansız Dönem............................................................. a) 1923-1950 Dönemi................................................ b) 1950-1960 Dönemi................................................ 2. Planlı Dönem............................................................... a) I. Beş Yıllık Plan Dönemi (1963-1967)............... b) II. Beş Yıllık Plan Dönemi (1968-1972).............. c) III. Beş Yıllık Plan Dönemi (1973-1977).............. d) IV. Beş Yıllık Plan Dönemi (1978-1983)............. e) V. Beş Yıllık Plan Dönemi (1985-1989)............... f) VI. Beş Yıllık Plan Dönemi (1990-1994)............. g) VII. Beş Yıllık Plan Dönemi (1996-2000)........... h) Kalkınmada Öncelikli Yöreler ........................... i) Genel Değerlendirme..............................................DOKUZUNCU BÖLÜM: KONUT................................................. 1 KONUT GEREKSlNMESt VE KONUT iSTEMi........................ ii. konut gereksinmesini kestirme yöntemi,............. ııı.konut isteminin kestırımı............................................... ıv.kalkınma ve konut............................................................. V.TOPLU KONUT VE KOOPERTlFÇlLlK.................................... VI.KENDl EVİNİ YAPANA YARDIM............................................. VII.KlRA DENETİMİ.......................................................................... VIII.KENT YENiLEME (Urban Renewal)........................................... IX.SÜZÜLME ................................................................................. X.KONUT YAPIMINDA SANAYİLEŞME........................ XI.TÜRKIYE'DE KONUT SORUNLARI VE POLİTİKASI............ A. Anayasamız ve Konut............................................................... B. Türkiye'de Konut ve Barınma Koşulları................................... C. Kuruluşlar ve Yetkiler.............................................................. 1. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı (imar ve iskân Bakanlığı).. 2. Devlet Planlama Teşkilâtı.................................................. 3. Yerel Yönetimler................................................................. 4. Türkiye Emlâk Kredi Bankası............................................ 5. Toplumsal Güvenlik Kurumlan........................ ................. a) Sosyal Sigortalar Kurumu............................................ b) BAĞ-KUR...................................................................... c) Ordu Yardımlaşma Kurumu........................................ 6. Konut Kooperatifleri........................................................... a) Durum........................................................................... b) Yasal Dayanaklar......................................................... c) Tarihsel Gelişim........................................................... aa) Atılım Dönemi (1923-1945)................................ bb) Boyun Eğme Dönemi (1945-1961)...................... cc) Kararsızlık Dönemi (1961-1978)......................... dd) Yeni Arayışlar Dönemi (1978-1981).................. i) SSK ve Bireysel Kredi.................................................. ü) Yeni Kentsel Yerleşme Alanlan.................................. iii) Bankalar Yasasında Değişiklik.................................. iv) "Milli Konut Politikası" Kararnamesi......................... D. Konut Kooperatiflerinin Başarı Koşullan.............................. E. Konut Politikası........................................................................ F. Konut Politikasının Uygulama Araçları...................................1. Akçal Araçlar ............................................................... a) Konul Yatırımları....................... .................. b) Vergi..................... c) Kredi.......................................................................... 2. Tüzel Araçlar.................................................................... a) Kira Denetimi....................... .................................. b) Kat iyeliği....................................... 3. Teknik Araçlar..............................................:.................. a)Konut Ölçünleri (Standartlar).................................... b) Toplu Konut (Halk Konutu) ve Lüks Konut............, c) Yapım Yöntemleri..................................................... d) Yapı Gereçleri........................................................... G. Konut Politikasının Gelişimi..... 1.1923-1945 Dönemi........................................................... 2. 1945-1960 Dönemi.......................................................... 3. Planlı Dönem (1961-1980)............................................. a) L Beş Yıllık Plan (1963-1967)................................ b) II Beş Yıllık Plan (l968-1972)................................ c) III. Beş Yıllık Plan (1973-1977).............................. d) IV. Beş YıllrlcPIan (1978-1983).............................. 4. 12 Eylül Dönemi: Ara Dönem (1981-1983)................... a) 2487 Sayılı Toplu Konut Yasası Neden Çıkarıldı? b) Yasanın Dayandığı ilkeler....................................... c) Yasanın Getirdiği Kurumlar..................................... d) Yasaya Karşı Olan Görüşler................................... e) Uygulama................................................................ f) Sonuç ........................................................................ g) V. Beş Yıllık Plan (1985-1989)............................... h) VI. Beş Yıllık Plan(1990-I994)............................. i) VII. Beş Yıllık Plan (1996-2000)............................. 5. Liberal Dönem (1984 ve Sonrası)................................... a) Yeni Toplu Konut Yasası (2985)............................. b) örgütlenme............................................................... c) Eski Toplu Konut Yasasından Farklılıklar............... d) Konut Finansmanı.................................................... e) Konut ve Arsa Sertifikası.........................................ONUNCU BÖLÜM: GECEKONDU....................................................... I. GENEL OLARAK GECEKONDU ...:.............................................. II. GECEKONDU VE KONUT KURAMLARI.................................... III. GECEKONDUNUN BİR YAPIM YÖNTEMi OLARAK DEĞERİ A. Yararları....................................................................................... B. Eleştiriler...................................................................................... a) Yaşam Koşullarıyla ilgili Eleştiriler............................... b) Kuramsal Nitelikli Eleştiriler........................................... IV. TÜRKİYE'DE GECEKONDU SORUNU VE POLİTİKASI A. Gecekondunun Niteliği ve Gelişimi............................................ B. Gecekondu Politikasının Gelişimi............................................... 1. Planlı Döneme Kadar (1960 Öncesi)...................................... 2. Planlı Dönemde (1960 ve Sonrası)..................................... V. GECEKONDU YASASININ (775) ÇlZDİĞİ POLiTiKALAR......... A. Gecekondu Bölgelerinin Saptanması........................................... B. Arsa Yardımları............................................................................ C. Gecekondu Fonları................................................................... D. Kamu Hizmetlerinin Giderlerine Katılma........................ ........... E. Yıkma işlemleri........................................................................... VI. GECEKONDU YASASININ DEĞERLENDİRİLMESİ ................ W. GECEKONDU BAĞIŞI...................................................................... ONBİRİNCİ BÖLÜM: KENTBİLİM VE TOPRAK SORUNU I. TOPRAĞIN KENT PLANLAMASINDAKİ ÖNEMi........... II. ARSA SPEKÜLASYONU............................ ..................... III. KENT PLANLAMASI VE ARSA DEĞERLERi.................. IV. ARSA POLİTİKASININ AMAÇLARI............................... V. ARSA POLİTİKASININ ARAÇLARI................................ A. Arsa Politikasının AkçaL Araçları.................................. B. Arsa Politikasının Akçal Olmayan Araçları.................... a) iyeliğin El Değiştirmesini içeren Araçlar........... b) iyeliğin Kamuya Geçmesini içermeyen Araçlar VI. TÜRKİYE'DE KENTSEL TOPRAKLAR.................... A. Anayasa ve Kentsel Topraklar......................................... B. Kuruluşlar.............................................................. ........ 1. Arsa Ofisi................................................................... 2. Belediyeler... .............................................................. C. Arsa Politikası ve Uygulama Araçları.......... 1. Planlama........................................................... 427 2. Vergi 3. Kamulaştırma.................................................. 4. Satmak ya da Kiralamak.................................. 5. Yabancılara Toprak Satışı............................... 6. Tarım Topraklarının Korunması..................... 7. Köy Ortak Alanlarının Özelleştirilmesi.......... 8. Tarım Topraklarının Satışı............................. 9. Tapulama ve Yeryazım (Kadastro) İşleri........ 10. Paylı (Hisseli) Arsa Satışlarının Önlenmesi D. Sanayi Bölgeleri için Arsa.............................. ONİKİNCİ BÖLÜM: ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKASI ....... I. ÇEVRE SORUNLARINI YARATAN ETMENLER............... II. BAŞLICA SANAYi DALLARI VE ÇEVRE KİRLENMESİ III. ÇEVRE KİRLENMESİNİN YÖRESEL BOYUTLARI ...... IV. EKONOMiK ETKENLİK VE ÇEVRE.................................... V. ÇEVRE POLİTİKASI............................................................... VI. ÇEVRE VE ULUSLARARASI KURULUŞLAR..... ........... A. Birleşmiş Milletler Teşkilatı............................................. B. Dünya Bankası..................................................................... C. Avrupa Birliği (Topluluğu).................................................. D. Avrupa Ekonomik Kalkınma ve işbirliği Örgütü (OECD) E. Avrupa Konseyi................................. .................................. F. NATO................... ................................................................ G. Genel Olarak Uluslararası Kuruluşlar ve Çevre.................. VII. TÜRKİYE'DE ÇEVRE POLiTİKALARI................................. A. Kıyıların Korunması............................................................ 1. Genel Olarak Kıyılar ve Kıyı Yasası............................. 2. Anayasa........................... .............................................. 3. İmar Yasasındaki Düzenleme......................................... a) İmar Yasasından Önceki Dönem.............................. b) 6785 Sayılı İmar Yasası Dönemi (1972'ye değin).. c) 6785/1605 Sayılı Yasalar Dönemi (1972 sonrası)... 4. Kıyı Yasası.................................................................... a) Yasanın Koyduğu İlkeler......................................... b) Kıyı Yasasının İptali ve Sonrası........ - c) Yeni Kıyı Yasası ..................................................5. Turizmin Özendirilmesi Yasası.................... 6.İmar Bağışlaması (Affı) Yasası................... 7. Boğaziçinin Korunması...................... ......... a) Boğaziçi Kararnamesi............................. b) Boğaziçi Yasası...................................... c) Boğaziçi Yasasında Değişiklik.............. d) Yasanın Anayasa Mahkemesince iptali B. Çevre Yasası...... ............................................... C. Çevre ve Yerel Yönetimler................................. D. Kültür ve Doğa Varlıklarının Korunması.......... E. Ulusal Parklar..................................................... ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM: GENEL DEĞERLENDİRME KAYNAKÇA  |
