Dünyada ve Türkiye'de Çalışan Çocuklar Sorunu ve Tarihsel Gelişimi
İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER ÖNSÖZ.................. KISALTMALAR. ÇİZELGELER İÇİNDEKİLER GERİŞ I- ARAŞTIRMANIN KAPSAMI, KONUSU, YÖNTEMİ. II- KAVRAMLAR VE TANIMLAR............................ A- GENEL OLARAK..................................................... B- TEMEL KAVRAM VE TANIMLAR 1- Çocuk Kavramı.................................................... 2- Çocukluk Dönemi............................ . 3- Çalışan Çocuk Kavramı........................................ 4- Çocuk İşçinin Tanımı.......................................... 5- Çırağın Tanımı...................................................... BİRİNCİ BÖLÜM DÜNYADA ÇALIŞAN ÇOCUKLAR SORUNU VE EVRİMİ I-SANAYİ DEVRİMİ ÖNCESİ ÇALIŞAN ÇOCUKLAR SORUNU...... A- İLKEL KOMÜNAL TOPLUMDA ÇOCUKLAR............................ B- KÖLECİ TOPLUM DÜZENİNDE ÇOCUK EMEĞİ SÖMÜRÜSÜNÜN ORTAYA ÇIKIŞI............................................... C-FEODAL TOPLUM DÜZENİNDE ÇOCUK EMEĞİ....................... II- SANAYİ DEVRİMİ SONRASI ÇALIŞAN ÇOCUKLAR SORUNU A- SANAYİ DEVRİMİNİN ÇOCUK İŞGÜCÜ AÇISINDAN ANLAMI............................................................................................ B- SANAYİ DEVRİMİ İÇİNDE ÇALIŞAN ÇOCUKLAR SORUNU 1- Çocukların Çalışma Koşullan........................................................ 2- Çocukların Fazla Çalıştırılmasının Sonuçları 3- Çeşitli Ülkelerde Çalışan Çocukların Durumu..............................C- ÇOCUKLARIN ÇALIŞTIRILMASINA YÖNELİK İLK ULUSAL DÜZENLEMELER .......................................... l- İngiltere................................ ...................................... a- Genel Olarak............................................................. b- Çocukların Çalıştırılmasına Yönelik İlk Sosyal Düzenlemeler........................................................ 2- İsviçre........................................................................................... a- Genel Olarak............................................................................. b- Çocukların Çalıştırılmasına Yönelik İlk Sosyal Düzenlemeler.......................................................................... 3- Fransa................................... ........... a- Genel Olarak b- Çocukların Çalıştırılmasına Yönelik İlk Sosyal Düzenlemeler............................................................................ m- DÜNYADA ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN BUGÜNKÜ DURUMU ...... A- ÇALIŞAN ÇOCUKLARA İLİŞKİN BAZI İSTATİSTİKLER .. 1- Asya Ülkelerinde Çalışan Çocuklar 2- Afrika Ülkelerinde Çalışan Çocuklar........................................... 3- Latin Amerika Ülkelerinde Çalışan Çocuklar............................. 4- Avrupa Ve Diğer Endüstrileşmiş Ülkelerde Çalışan Çocuklar IV- SOSYALİST TOPLUMDA POLİTEKNİK EĞİTİM VE ÇOCUK EMEĞİ ÜZERİNE.............................................................................. İKİNCİ BÖLÜM ÜLKEMİZDE ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN TARİHSEL GELİŞİM I- CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEMDE ÇALIŞAN ÇOCUKLAR SORUNU....................................................................... A- ESKİ TÜRK TOPLUMLARI....................................................... B- OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİ.............................. 1-Osmanlı Toprak Düzeni Ve Tarıma Dayalı Çalışma Hayatında Çocuk Emeği............................................ 2-Osmanlı Kentlerinde Çalışma Hayatı ve Çocuk Emeği....................................................................... a-Anadolu Ahi Birlikleri......................................................... b-Gedikler (Loncalar) 3-Osmanlı İmparatorluğunda Sanayileşme ve Çocuk işçiler.......................................................................... C- CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEMDE ÇOCUK İŞÇİLERİN DURUMU VE İLK SOSYAL DÜZENLEMELER...................... II- CUMHURİYET SONRASI DÖNEMDE ÇALIŞAN ÇOCUKLAR SORUNU.................................................................... A- CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA ÇOCUK İŞÇİLER ................................................................................. B- İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA ÇOCUK İŞÇİLER .............................. .................................. III- TÜRKİYE'DE ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN BUGÜNKÜ DURUMU A- DEVLET İSTATİSTİK ANKETLERİNDE ÇALIŞAN ÇOCUKLARA İLİŞKİN ÖZELLİKLER ............................... 1- Çalışmaya Başlama Yaşına ve Cinsiyetine Göre Çocuklar 2- Çalışan Çocukların Sektörlere, Kırsal ve Kentsel Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı.......................................................... 3- Çalışma Nedenlerine Göre Çocukların Durumu..................... 4- 6-14 Yaş Grubunda Ekonomik İşlerde Çalışan Çocukların İşyerlerinin Dağılımı B- ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN SONA ERDİRİLMESİ ULUSLARARASI PROGRAMI (IPEC) ÇERÇEVESİNDE YAPILAN ARAŞTIRMALARDA ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN DURUMU.....................................................1- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-EPEC Projesi........ 2- Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu -IPEC Projesi....................................................................... 3- Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu-IPEC Projesi... 4- Ankara Büyük şehir Belediyesi-IPEC Projesi..................... C- HİZMET SEKTÖRÜNDE ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN SORUNLARI, İŞDOYUMLARI VE GELECEKLE İLGİLİ BEKLENTİLERİ (ŞAHSİ HİZMETLER İŞKOLU ÖRNEĞİ 1- İşkolunun Genel Tanıtımı..................................................... 2- Şahsi Hizmetler İşkolunda Çalışan Çocuklara İlişkin Özellikler............................................................................... a-Çocukların İşe Başlama Yaşı, Yaş Dağılımları ve Eğitim Düzeyleri........................................................ b- Çocukların Okulu Terk Etme Nedenleri, İstemleri ve Gelecekle İlgili Beklentileri........................ c- Çocukların Aile Yapılarına İlişkin Özellikler............... d- Çocukların Çalışma Yaşamına İlişkin Özellikler......... e- Çocukların Çalışma Koşullan......................................... 3- Hizmet İşkolunda Çalışma Ortamı, Öncelikli Riskler ve Tarafların Çözüm Önerileri.............................. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÇOCUKLARIN ÇALIŞTIRILMASINA İLİŞKİN ULUSLARARASI DÜZENLEMELER I- DOĞUŞ NEDENLERİ A- 1919 ÖNCESİ DÖNEM.................................... 1-Uluslararası İş Mevzuatı Konferansı (1890) 2-Bern Konferansı (1905-1906) 3-Uluslararası İş Mevzuatı Konferansı (1913). B- 1919-1939 DÖNEMİ.........................................II- ÇOCUKLARIN ÇALIŞTIRILMASINA İLİŞKİN ULUSLARARASI HÜKÜMLER (1945 DÖNEMİ SONRASI) A-İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİ...................................... B-SAVAŞ SONRASI DÖNEMDE ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE ÇOCUK HAKLARINDAKİ GELİŞMELER ......................................................................... 1- Birleşmiş Milletler Çocuk Haklan Bildirgesi (1959) 2- Avrupa Sosyal Şartı.............................................................. 3- Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme........... 4- Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmelerinde Çalışan Çocukların Durumu............................................... a- Çalışma Hayatına Giriş Asgari Yaşı............................. (1) Çocukların Sanayide Çalıştırılmaları Asgari Yaşı Konusunda 5 Sayılı Sözleşme................ (2) Çocukların Deniz İşkolunda (Gemilerde) Çalıştırılması Asgari Yaşı Konusunda 7 Sayılı Sözleşme....................................................... (3) Tarımda Çocukların Çalıştırılmaları Asgari Yaşı Konusunda 10 Sayılı Sözleşme............. ( (4) Trimci ve Ateşçilerin Çalıştırılmaları Asgari Yaşı Konusunda 15 Sayılı Sözleşme............. (5) Sanayi Dışı İşlerde Çocukların Çalışma Asgari Yaşı Konusunda 33 Sayılı Sözleşme................................................................... (6) Deniz İşkolunda Çocukların Çalıştırılması Asgari Yaşı Konusunda 58 Sayılı Sözleşme........... (7) Sanayi İşyerlerinde Alınacak Çocukların Asgari Yaş Sınırını Belirleyen 59 Sayılı Sözleşme...(8) Sanayi Dışı İşlerde Çocukların Çalıştırılması Asgari Yaşı Konusunda (Değişik) 60 Sayılı Sözleşme..................................................... (9) Balıkçıların Asgari Çalışma Yaşı Hakkında 112 Sayılı Sözleşme................................................... (10) Yeraltı Maden İşlerinde İşe Alınma Yaşı Hakkında 123 Sayılı Sözleşme.................................. (11)138 Sayılı Asgari Yaş Sözleşmesi............................. b-Sağlık Muayenesi ve İstihdam........................................... (1)Deniz İşkolunda(Gemilerde) Çalıştırılan Çocuk Ve Genç İşçilerin Zorunlu Sağlık Muayeneleri Konusunda 16 Sayılı Sözleşme.............. (2)Çocukların ve Gençlerin Sanayide İşe Elverişlilikleri Yönünden Sağlık Muayenesine Tabii Tutulmalarına İlişkin 77 Sayılı Sözleşme... (3)Sanayi Dışı İşlerde Çocuklar Ve Genç İşçilerin Sağlık Muayeneleri Konusunda 78 Sayılı Sözleşme (4) Balıkçılık İşkolunda Sağlık Muayenesi Konusunda 113 Sayılı Sözleşme............................... (5) Yeraltı İşlerinde Çalıştırılacak Gençlerin Sağlık Muayeneleri Konusunda 124 Sayılı Sözleşme.................................................. c- Gece Çalışması.............................................................. (1) Genç İşçilerin Sanayide Gece İşlerinde Çalıştırılması Konusunda 6 Sayılı Sözleşme............ (2) Genç İşçilerin Gece Çalıştırılması Konusunda 79 Sayılı Sözleşme................................................ (3) Sanayide Genç İşçilerin Çalıştırılması Konusunda 90 Sayılı Sözleşme d- Günlük ve Haftalık Dinlenme Süreleri......................... (1) 103 Sayılı Tavsiye Karan.......................................(2) 152 Sayılı Tavsiye Kararı.................. (3) 153 Sayılı Tavsiye Kararı................... e- Ücretli zin ve Tatiller (1) 52 Sayılı Sözleşme............................... (2) 101 Sayılı Sözleşme............................ (3) 132 Sayılı Sözleşme............................. f- Çalışma Süreleri....................................... (1) 109 Sayılı Sözleşme............................. (2) 116 Sayılı Tavsiye Kararı................... (3) 146 Sayılı Tavsiye Kararı................... (4) 153 Sayılı Tavsiye Kararı................... g- Ücretler....................................................... h- İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı......................... (1) Beyaz Kurşun Ve Boya Konusunda 13 Sayılı Sözleşme................................ (2) 115 Sayılı Radyasyonlara Karşı Koruma Sözleşmesi............................. (3) 125 Sayılı Tavsiye Kararı (4) Tek İşçinin Taşıyabileceği Yükün Azami Ağırlığı Hakkında 127Sayılı Sözleşme........................... (5) 128 Sayılı Tavsiye Kararı................. ı- Mesleki Eğitim Ve Mesleki Yol Gösterme (1) 142 Sayılı Sözleşme......................... (2) 150 Sayılı Tavsiye Karan.................. (3) 153 Sayılı Tavsiye Kararı................ DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÇOCUKLARIN ÇALIŞTIRILMASINA İLİŞKİN ULUSAL DÜZENLEMELER..I- İŞ YASASI TASARILARINDA ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN DURUMU A-1924-1925 İŞ YASASI TASARISI...................................................... B- 1927 İŞ YASASI TASARISI............................................................... C- 1932 İŞ YASASI TASARISI............................................................... D- 1934 İŞ YASASI TASARISI............................................................... n-CUMHURİYETTEN GÜNÜMÜZE ÜLKEMİZDE ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN HUKUKSAL DURUMU................................................ A- İŞ YASALARIMIZ AÇISINDAN....................................................... 1-Çocuk İşçilerin Yaşlarına Göre Çalışabilecekleri İşler Ve Süreleri............................. 2- Ahlakı Korumaya İlişkin Hükümler 3- Çocuk İşçilere İlişkin Diğer Hükümler........................................... B- ÇIRAKLIK YASALARI AÇISINDAN................................................ l- Çırakların Hukuksal Durumu........................................................ a-2089 Sayılı Çırak, Kalfa ve Ustalık Kanunu............................... b-3308 Sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu ve Getirdiği Yenilikler ..... m- KALKINMA PLANLARINDA ÇALIŞAN ÇOCUKLARLA İLGİLİ POLİTİKALAR .......................................................................... SONUÇ GENEL DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER A-GENEL DEĞERLENDİRME. B-ÖNERİLER............................ KAYNAKLAR.  |
