Türkiye'de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1946-1963
İÇİNDEKİLERiçindekilerÖNSÖZ BiRiNCi BÖLÜM: GiRiŞ I. YÖNTEM SORUNLARI..................... A. Çalışmanın Kuramsal Çerçevesi: Çalışma ilişkilerinin Kurumsallaşması B. Çalışma ilişkilerinin Kurumsallaşması Açısından Türkiye Çalışma ilişkileri Tarihinin Dönemleştirilmesi II. 1946 ÖNCESİ DÖNEME iLiŞKiN KISA BİR DEĞERLENDİRME......................................... iKiNCi BÖLÜM: SiYASET VE ÇALIŞMA IL1ŞKILERİ I. TÜRKİYE'DE ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİ A. Giriş B. Çok Partili Yaşama Geçişin içsel Dinamikleri C. Çok Partili Yaşama Geçişin Dışsal Dinamikleri Ç. Türkiye'de Çok Partili Siyasal Yaşamın Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme II. DEMOKRAT PARTİ VE ÇALIŞMA iLiŞKiLERİ............. A. Giriş: Demokrat Parti'nin Çalışma ilişkileri Alanına Yönelik Görüş ve Uygulamalarının Değerlendirilmesine ilişkin Bazı Metodolojik Saptamalar.................................................................. B. Demokrat Parti Programı ve Çalışma ilişkileri 1. Programın Genel Nitelikleri.............................. 2. Demokrat Parti Programında Çalışma ilişkileri ile ilgili ilkeler C. Hükümet Programlarında Çalışma ilişkileri ile ilgili ilkeler .......................................... Ç. Demokrat Parti'nin Çalışma ilişkileri Alanına ilişkin Düzenleme ve Uygulamaları 1. Bireysel Çalışma ilişkileri Alanına ilişkin Düzenleme ve Uygulamalar................................. 2. Toplu Çalışma ilişkileri Alanına ilişkin Düzenleme ve Uygulamalar................................. III. CUMHURİYET HALK PARTiSi VE ÇALIŞMA iLiŞKiLERi. .................. A. Giriş........................................................................... B. Cumhuriyet Halk Partisi Programı ve Çalışma ilişkileri..................................................... ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN iKTiSADi TEMELLERİ ULUSAL EKONOMİ VE SANAYİ KESİMİ iTiBARiYLE GELiŞMELER ................... A. Yeni Bir Döneme Geçerken iktisat Politikalarında Temel Değişmeler.............................. B. Dönem içerisindeki iktisadi Gelişmeler..................... 1. GSMH'daki Gelişmeler ........................................ 2. GSMH'nın ve istihdamın Sektörel Dağılımındaki Gelişmeler.......................................................... 3. iktisadi Yaşamda Devletin Yerine ilişkin Gelişmeler.............................................................. TARIM KESİMİNDEKİ GELiŞMELER.......................... A. Giriş B. Arazi Mülkiyetindeki Değişmeler ve İşgücü Üzerindeki Etkileri......................................... C. Tarımda Teknolojik Değişme, Makineleşme ve işgücü Üzerindeki Etkileri......................................... 1. Tanmda Makineleşme......................................... 2. Makineleşmenin Etkileri........................................ a. Ekilen Topraklarda Genişleme......................... b. Makineleşmenin işgücü ve işçilik Üzerindeki Etkileri.............................................................. Ç. Tanım Kesimine ilişkin Diğer Gelişmeler.................... DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: ÇALIŞMA iLİŞKiLERi ALANINDAKİ GELiŞMELER BAĞIMLI ÇALIŞANLARIN NİCEL VE NİTEL VARLIKLARI..................................................................... A. Nitel Açıdan işgücü ve işçilik.................................. B. İşçi Kesiminin Nicel Varlığı 1. Giriş: 1940'lıYıllar................................................. 2. Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Ücretlilerin Niceliği 3. Tanm Kesimindeki Ücretliler................................ a. Tarımsal işgücü Fazlası.................................... b. Ücretlilerin Varlığı........................................ i. 1955, 1960 ve 1965 Genel Nüfus Sayımları Sonuçlarına Göre Ücretliler..... ü. 1950 ve 1963 Tanm Sayımlan ile Diğer Anket ve Araştırmalara Göre Ücretliler...... c. Tarım Kesimi ve İç Göçler ............................... ç. İç Göçün Kentteki istihdama Yansımaları..... d. Tanm işçilerinin Sosyal ve Hukuksal Durumları ile Çalışma Koşulları..................... 4. Tarım Dışı Kesimlerdeki Ücretliler........................ a. 1950 ve 1963 Sanayi ve işyerleri Sayımları ile Yıllık Sanayi Anketleri Sonuçlanna Göre Ücretliler.............................................. b. İş Kanunu Kapsamına Giren İşçi Sayısındaki Gelişmeler................................... c. Kamu Kesimi İstihdamındaki Gelişmeler i. Giriş......................................................... ii. Kamu Kesiminde Memur istihdamına ilişkin Gelişmeler....................................... iii. Kamu Kesiminde işçi istihdamına ilişkin Gelişmeler.................................................. iv. Kamu Kesimi İstihdamındaki Gelişmelere ilişkin Değerlendirme................................ 5. Kadın işçilere ilişkin Gelişmeler .......................... a. Giriş: Kısa Bir Tarihçe..................................... b. Kadınların işgücüne Katılma Oranları............ c. Kadın işgücünün Sektörel ve Mesleksel Dağılımı........................................................... ç. Kadın işgücünün Statü Dağılımı ve Ücretliler d. İş Kanunu Kapsamına Giren Kadın işçiler...... e. Kamu Görevlisi Kadınların Durumu.............. II. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN KURUMSALLAŞMASINA İLİŞKİN GELİŞMELER .... .... A. Devletin Örgütlenmesi.............................................. 1. Giriş.................................................................... 2. Çalışma Bakanlığı'nın Kuruluşu ve Faaliyetleri 3. İş ve İşçi Bulma Kurumu'nun Kuruluşu ve Faaliyetleri........................................................ B. Çalışma ilişkilerinin işçi ve işveren Taraflarının Örgütlenmesine ilişkin Hukuksal Çerçeve: 1947 Tarihli ve 5018 Sayılı işçi ve işveren Sendikaları ve Sendika Birlikleri Hakkında Kanun.................. 1. Giriş ...................................................................... 2. Cemiyetler Kanunu'nda Değişiklik: 5 Haziran 1946 Tarihli ve 4919 Sayılı Kanun... 3. 1947 Tarihli ve 5018 Sayılı İşçi ve işveren Sendikaları ve Sendika Birlikleri Hakkında Kanun a. Önemi.............................................................. b. Doğuş Koşullan............................................... i. İç Koşullar................................................. ii. Dış Koşullar c. Temel Felsefesi................................................ ç. Temel Düzenlemeleri..................................... i. Sendikaların Kuruluşu............................... ii. Sendikaların Faaliyet Alanları................... iii. Siyaset Yasağı......................................... iv. Uluslararası Kuruluşlara Üyelik................. v. Sendikaların Denetimi ve Faaliyetlerinin Durdurulması........................................ 4. 5018 Sayılı Yasa ve Uluslararası Normlar a. Sendika Özgürlüğünün Bireysel Yönü b. Sendika Özgürlüğünün Toplu Yönü............. i. Üst Örgütler Kurma Hakkı ii. Uluslararası Kuruluşlara Katılma Hakkı. iii. Toplu Pazarlık ve Sözleşme Hakkı......... 5. 5018 Sayılı Kanuna Ek Kanun: 7286 Sayılı Kanun (1959) ... C. Toplu Pazarlık ve Greve ilişkin Gelişmeler 1. Toplu Pazarlığa ilişkin Gelişmeler ...................... a. Borçlar Kanunu ve Umumi Mukavele............ i. Hukuksal Durum...................................... ii. Uygulama.................................................. b. Sendikalar Kanunu ve Genel Sözleşme i. Hukuksal Durum...................................... ii. Uygulama.................................................. c. 1959 Tarihli Kollektif iş Mukaveleleri Kanunu Tasarısı............................................ 2. Grev Konusuna ilişkin Gelişmeler ...................... a. Hukuksal Durum .......................................... b. Greve ilişkin Tartışmalar ve 1951 Tarihli Tasarı.................................................. III. DÖNEM İÇERİSİNDE SENDİKAL ALANDAKİ GELiŞMELER.................................................................. A. Sendika ve Sendikalı İİederasyonu (Türk-İş) 1. Türk-İş'in Kuruluşu............................................. 2. Türk-Iş'in Gelişmesi ve Faaliyetleri 3. Türk-Iş'in Uluslararası ilişkileri ve Uluslararası Hür işçi Sendikaları Konfederasyonu'na Üyeliği Sorunu ................................................................. 4. Türk-Iş'in Gelir Kaynaklan.................................. C. işveren Kesiminin Örgütlenmesine ilişkin Gelişmeler............................................................ . Ç. Sendikal Hareketin Gelişimi Üzerinde Etkili Olan Faktörler................................................. Ülkenin Sosyoekonomik, Siyasal ve Kültürel Koşulları............................................................. 2. Mevzuat ve Yönetimin Uygulamaları a. Sendikaların Üst Örgütler Kurmaları.............. b. Sendikaların Denetimi..................................... c. Siyaset Yasağı................................................... 3. işverenlerin Sendikal Harekete Karşı Tavrı........ i 4. Sendikal Hareketin Liderlik, Kadro, Eğitim ve Mali Sorunları........... ....................................... D. İşçi Hareketleri - Grevler............................................ 1. Giriş................................................................... 2. Grevlere ilişkin Bilgiler......................................... a. Liman Tahmil - Tahliye işçilerinin Grevleri .. b. Tekstil işçilerinin Grevleri............................ c. Çimento işçilerinin Grevleri ç. Fırın işçilerinin Grevleri .................................. d. inşaat işçilerinin Grevleri e. Temizlik işçilerinin Grevleri............................ f. Karayolları işçilerinin Grevleri......................... g. Diğer Faaliyet Alanlarındaki Grevler ............... h. Tüm Grevlere ilişkin Bir Toplu Döküm Denemesi.......................................................... 3. Dönem içerisindeki Grevlere ilişkin Değerlendirme....................................................... IV. BiREYSEL ÇALIŞMA iLiŞKiLERi ALANINA YÖNELİK HUKUKSAL DÜZENLEMELER VE UYGULAMALAR A. Giriş............................................................................. B. İş Kanunu'na ilişkin Gelişmeler.................................. 1. İş Kanunu'nun Kapsamında Genişleme................. 2. İş Kanunu'nda Yapılan Diğer Değişiklikler ........... C İş Mahkemeleri Kanunu (1950)......................... Ç. işçilere Hafta Tatili ve Genel Tatil Günlerinde Ücret Ödenmesi Hakkında Kanun (1951)......................... D. Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki ilişkilerin Tanzimi Hakkında Kanun (Basın-İş Kanunu) (1952) E. Garson ve Benzeri işçilerin Hizmet Karşılıkları Hakkında Kanun (1953) ............................................. F. Öğle Dinlenmesi Kanunu (1954) G. Deniz İş Kanunu (1954)......................................... H. Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan işçilere ilâve Tediye Yapılması Hakkında Kanun (1956)..... 2.Mevzuat veYönetimin Uygulamaları........ a. Sendikaların Üst Örgütler Kurmaları b.Sendikalann Denetimi............ c.Siyaset Yasağı..... 3. İşverenlerin Sendikal Harekete Karşı Tavrı ........ 4. Sendikal hareketin Liderlik, Kadro, Eğitim ve Mali Sorunları D. İşçi Hareketleri -Grevler 1 - Grevler .2. Grevlere İlişkin Bilgiler.................................................... a. Liman Tahmil - Tahliye işçilerinin Grevleri .... b. Tekstil işçilerinin Grevleri .............................. c. Çimento işçilerinin Grevleri ç. Fırın İşçilerinin Grevleri............................. d. İnşaat işçilerinin Grevleri .................................. e. Temizlik şçilerinin Grevleri................................. f. Karayolları işçilerinin Grevleri .......................... g.Diğer Faaliyet Alanlarındaki Grevler ...... h. Tüm Grevlere ilişkin Bir Toplu Döküm Denemesi 3. Dönem içerisindeki Grevlere ilişkin Değerlendirme IV: BİREYSEL ÇALIŞMA iLiŞKiLERi ALANINA YÖNELiK HUKUKSAL DÜZENLEMELER VE UYGULAMALAR .... A. Giriş.............................................................. B. İş Kanununa ilişkin Gelişmeler............. 1. İş Kanunun Kapsamında Genişleme....... 2.İş Kaunun'da Yapılan Diğer Değişiklikler ... C. İş Mahkemeleri Kanunu (1950) Ç. İşçilere hafta tatili ve Genel Tatil Günlerinde Ücret Ödenmesi Hakkında Kanun (1951) D. Basın mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki ilişkilerin Tanzimi Hakkında Kanun (Basın İş Kanunu) (1952) E. Garson ve benzeri işçilerin Hizmet Karşılıkları F. Öğle Dinlenn (1953) .................................... G.Deniz İş Kanunu (1954)........................ H. Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan işçilere İlave Tediye Yapılması Hakkında Kanun (1956) ... 5. işletme Büyüklükleri itibariyle Ücret Farklılıkları............. ................................... Ç. Kamu Kesimi Çalışanlarının Maaş ve Ücretlerine ilişkin Gelişmeler..................................................... 1. Giriş.................................................................... 2. Memur Maaşlarındaki Gelişmeler ...................... a. 1938 Öncesi Dönemdeki Gelişmelere ilişkin Bir Özet....................................................... b. 1938-1960 Dönemindeki Gelişmeler......... i. Hukuksal Durum..................................... ü. Maaşlara ilişkin Nicel Veriler iii. 1938-1946 Dönemine ilişkin Değerlendirme iv. 1947-1960 Dönemine ilişkin Değerlendirme....................................... 3. Kamu Kesimindeki işçi Ücretlerine ilişkin Gelişmeler a. 1938-1946 Dönemindeki Gelişmeler........... b. 1947-1963 Dönemindeki Gelişmeler............. 4. Kamu Kesiminde Memur ve işçi Olarak Çalışanlar Arasındaki Gelir Farklılıklarına ilişkin Bir Değerlendirme................................. D. Kadın işçilerin Ücretlerine ilişkin Gelişmeler .......... 1. Kadın işçi Ücretlerine ve Cinsiyete Dayalı Ücret Farklılıklarına ilişkin Kuramsal Bir Değerlendirme.................................................... 2. Türkiye'de Kadın işçilerin Ücretlerine ilişkin Koruyucu Hukuksal Çerçeve............................... 3. Türkiye Genelinde Kadın işçilerin Ücretlerine ilişkin Gelişmeler......................... 4. iktisadi Faaliyet Kolları itibariyle Kadın işçilerin Ücretleri..................... ......................... 5. Değerlendirme................................................... E. Dönem içerisindeki Bazı Önemli Kurumsal Düzenlemelerin Ücretler Üzerindeki Etkileri ............ 1. Asgari Ücret Saptamaları................................... a. Hukuksal Durum........................................... b. Uygulama........................................................ işletme Büyüklükleri itibariyle Ücret Farklılıkları Kamu Kesimi Çalışanlarının Maaş ve Ücretlerine. .................................................... ilişkin Gelişmeler 1. Giriş..... ........... 2. Memur Maaşlarındaki Gelişmeler.......................................................... ............... a 1938 Öncesi Dönemdeki Gelişmelere ilişkin Bir Özet... .................................................... b. 1938-1960 Dönemindeki Gelişmeler i. Hukuksal Durum......................................... ii. Maaşlara ilişkin Nicel Veriler ...................... iii. 1938-1946 Dönemine ilişkin Değerlendirme............................................ iv. 1947-1960 Dönemine ilişkin Değerlendirme........................................... Kamu Kesimindeki işçi Ücretlerine ilişkin Gelişmeler a. 1938-1946 Dönemindeki Gelişmeler................ b. 1947-1963 Dönemindeki Gelişmeler................ Kamu Kesiminde Memur ve işçi Olarak Çalışanlar Arasındaki Gelir Farklılıklarına ilişkin Bir Değerlendirme ....................................... Kadın işçilerin Ücretlerine ilişkin Gelişmeler ............. Kadın işçi Ücretlerine ve Cinsiyete Dayalı Ücret Farklılıklarına ilişkin Kuramsal Bir Değerlendirme........................................................ Türkiye'de Kadın işçilerin Ücretlerine ilişkin Koruyucu Hukuksal Çerçeve.................................. J. Türkiye Genelinde Kadın işçilerin Ücretlerine ilişkin Gelişmeler.............................................. iktisadi Faaliyet Kolları itibariyle Kadın işçilerini Ücretleri.. .............. 5. Değerlendirme....................................................... Dönem içerisindeki Bazı Önemli Kurumsal Düzenlemelerin Ücretler Üzerindeki Etkileri . ...... il. Asgari Ücret Saptamaları.................................... a. Hukuksal Durum...................................... b. Uygulama.........................................................  |
