Risk Değerlendirmesi
İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER1. BÖLÜM: TEHLİKE VE RİSK KAVRAMLARI 1.1. Terminoloji...........13 1.2. Teknoloji ve Tehlike....14 1.3. Risk Ve Belirsizlik Kavramı...16 2. BÖLÜM: GÜVENLİK KÜLTÜRÜ 2.1. Teknoloji ve Güvenlik Kültürü......23 2.2. Öğrenen Organizasyonlar......26 3. BÖLÜM: RİSK DEĞERLENDİRME METODOLOJİLERİNİN DOĞUŞU 3.1.Tarihçe...........29 3.2. Emekleme Dönemi......30 3.3. Güvenilirlikle İlgili Doktrinlerin oluşumu...32 3.4. Olasılık Kuramlarının Oluşumu......33 3.5. Nükleer Tesisler İçin Çalışmaların Artışı...34 3.6. Tüm Endüstriler İçin Disiplinlerin Oluşturulması..36 4. BÖLÜM: ÜLKEMİZDEKİ MEVZUAT 4.1. Risk Değerlendirme Yaptırma Yükümlülüğü...39 4.2. Dokümantasyon.......41 4.3. Risk Değerlendirmesinin Yenilenmesi......42 4.4. Risk Değerlendirmesi Ekibi .....42 4.5. Risk Değerlendirmesi Aşamaları ......43 4.6. Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi veya Güvenlik Raporu Hazırlanması Gereken Işyerlerinde Risk Değerlendirmesi......47 5. BÖLÜM: TEKNOLOJİK RİSK KAVRAMI 5.1. Kaza Modelleri ve Teknolojik Risk Arasındaki İlişki...50 5.2. Kritik Sistemler ve Güvenilirlik Kavramı........54 6. BÖLÜM: GÜVENİLİRLİK TEORİSİ 6.1. Güvenilirlik............59 6.2. MTTF, MTTR, MTBF Ve Kullanılabilirlik...65 7. BÖLÜM: RİSK YÖNETİM KAVRAMI 7.1. Risk Yönetim Süreci..........74 7.1.1. Yetki ve Sorumluluklar .......74 7.1.2. Risk Yönetim Prosesi(Risk Management Prosses -RMP)..76 7.1.3. Kimyasallarla Çalışmada Meslek Hastalığı Risk Yönetim Prosesi..........90 8. BÖLÜM: RİSK DEĞERLENDİRMESİ MEDOLOJİLERİNİN SEÇİM KRİTERLERİ 8.1. Kaynakların Kullanılabilirliği.............99 8.2. Belirsizliğin Niteliği ve Düzeyi .........99 8.3. Güçlük Düzeyi.........99 8.4. Kullanım Süresi Evreleri Boyunca Risk Değerlendirmesinin Uygulanması..........100 9. BÖLÜM: RİSK DEĞERLENDİRMESİ UYGULAMA ADIMLARI 9.1. Kapsamı Oluşturma (Tehlike Kaynakları ve Tehlikelerin Tanımlanması).............................103 9.2. Risk Değerlendirmesi..........105 9.3. Risk analizi.........105 9.4. Olasılık Tayini veya Hesaplaması...........109 9.5. Risk Değerleme (Kabul Edilebilirlik Kriterini Belirleme) ............... 110 9.6. Sonuç Analizi ........... 117 9.7. Risk Müdahalesi (Kontrol Önlemlerinin Belirlenmesi) ......12O 9.8. Belgelendirme ......122 9.9. İzleme ve Gözden Geçirme (Güncelleme)......124 10. BÖLÜM: RİSK DEĞERLENDİRME METODOLOJİLERİNİN SINIFLANDIRILMASI ........125 11. BÖLÜM: RİSK_ DEĞERLENDİRME METODOLOJILERININ INCELENMESI 11.1. Beyin Fırtınası Tekniği (Brainstorming).....143 11.2. Yapılandırılmış veya Yarı Yapılandırılmış Görüşmeler (Structured or semi-structured interviews) ...146 11.4. Ön Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis - PHA) ....149 11.5. İş Güvenlik Analizi - JSA (Job Safety Analysis)..164 11.6. Çeklist Kullanılarak Birincil Risk Analizi -(Preliminary Risk Analysis (PRA) Using Cheeklists)......172 11.7. Güvenlik Denetimi (Safety Audit) ......179 11.8. Risk Matrisleri (L Tipi Matrisler) .....182 11.9. Makine Risk Değerlendirme (Machine Risk Asessment)......195 11.9.1. Makine Risk Değerlendirmesi Nasıl Yapılmalı?.......199 11.9.2. Makine Sınırlarının Tayini .........199 11.9.3. Tehlikenin Tanımlanması.........199 11.9.4. Risk Tahmini..........200 11.9.5. Makinenin Kategorisinin Bulunması.......204 11.9.6. Her Parçanın Tehlikeli Hata Yapma Ortalama Zamanı (Mean Time to Dangerous Failure of Each Channel- MTTFd).....206 11.9.7. Bmdiden Hareketle, Komponentler (Parçalar) İçin MTTFd'in Hesaplanması.......206 11.9.8. Hata Tespit Kapsamı (Diagnostie Coverage -DC) ........207 11.9.9. Ortalama DC'nin Tahmin Edilmesi..........208 11.9. 10. Donanımın Güvenirliği Yoluyla Tehlikelere Maruz Kalmanın Sınırlanması.............208 11.9.11. Koruyucuların Ve Güvenlik Tertibatlarının Seçimi......209 11.9.12. Kontrol Önlemi...........211 11.10. Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (Hazard Analysis and Critical Control Points - HACCP)......212 11.11. ......Olursa Ne Olur? (What If..? SWIFT Tekniği) ...214 11.12. Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi (Hazard and Operability Studies- HAZOP) ......219 11.13. Tehlike Sınıflandırma ve Derecelendinne .....230 11.13.1. Güvenlik Ölçümleme Sistemi (SIS) -Güvenlik Bütünlük Derecesi (SIL) .....232 11.13.2. Risk Grafiği ile SIL; (IEC 61508)..........233 11.13.3. Kantitatif Analiz..............239 11.13.4. Kollektif Zorunlu Seçim .........240 11.13.5. Kontrol Önlemleri Önerilmesi.........242 11.13.6. Aynı Prosedürün Prosesin Diğer Ekipmanlarına Uygulanması ............242 11.14. İş Etki Analizi (Business Impact Analysis -BIA)..242 11.15. Kök Neden Analizi (Root Cause Analysis -RCA) ..245 11.16. Hata Ağacı Analizi (Fault Tree Analysis-FTA) ..247 11.16.1. Ağaç Yapısı ve Semboller............252 11.16.2. FTA Diyagramının Yapılandırılması.....253 11.16.3. Kantitatif Analiz.........255 11.16.4. Güvenirlik ve Hata Olasılık Bağlantıları....255 11.16.5. Boolean Matematiği .....258 11.16.6. Mantık Matematiğinde İşlem Basitleştirilmesi.........259 11.16.7. “Azaltılmış" Hata Ağacı- Mantık Eşiti Hata Ağacı...264 11.17. Hata Modu ve Etkileri Analizi (Failure Mode and Effects Analysis- Failure Mode and Critically Effects Analysis-(FMEA/FMECA)..........272 11.18. Neden - Sonuç Analizi (Cause-Consequence Analysis) ..........286 11.18.1. Olay Ağacından Hata Ağacına Transforrnasyon...295 11.19. Neden - Sonuç Analizi (Cause-Consequence Analysis)..295 11.20. Neden ve Etki Analizi (Cause and Effect Analysis) ...302 11.21. Senaryo Analizi (Scenario Analysis) ...305 11.22. Koruma Katmanları Analizi (Layers of Protection Analysis - LOPA)............307 11.23. Karar Ağacı Analizi (Decision Tree Analysis)..312 11.24. İnsan Güvenilirlik Değerlendirmesi (Human Reliability Assessment - HRA) ...........314 11.25. Papyon Analizi (Bow - Tie Analysis).......319 11.25.1. Kantitatif Risk tAHMİNİ......320 11.25 .2. Güvenlik Fonksiyonlarının Karakteristikleri 11.26. Güvenilirlik Merkezli Bakım (Reliability Centred Maintenance - RCM)........324 11.27.Gizlilik Analizi (Sneak Analysis -SA) ve Gizlilik DevreAnalizi (Sneak Circuit Analysis -SCI).....328 11.28. MarkoV Analizi (MarkoV Analysis)......330 11.29. Monte Carlo Simulasyonu (Monte Carlo Simulation)..333 11.30. Bayes İstatistiği ve Bayes Ağları (Bayesian Statistics and Bayes Nets)........335 11.30.1. Bayesgil Çıkarsama (Bayesian İnference).....337 11.30.2. Bayes Ağları........338 11.31. F-N Eğrileri (F-N CURVES)........341 11.32. Maliyet/Fayda Analizi (Cost/Benefit Analysis- CBA)...343 11.33. Çok Kriterli Karar Analizi (Multi - Criteria Decision Analysis -MCDA) ......346 11.34. Risk Endeksleri (Risk Indices)........347 11.35. Toksikolojik Risk Değerlendimıe- Kimyasal Mauziyet y Risk Değerlendirme (Toxicity Risk Assessment- Chemical Exposure Risk Assessment) .....349 12. BÖLÜM: PATLAYICI ORTAMLAR- ATEX DİREKTİFLERİ 12.1.Patlayıcı Ortam Sınıflaması İle İlgili Standartlar Ve Hukuki Düzenlemeler......353 12.2.Patlayıcı Ortam Sınıflandırma ve Patlayıcı Ortam Risk Değerlendirmesi.............358 12.3. NEC 50, NFPA Kodlarına Göre Alan Sınıflandırması..359 12.4. EN 60079 Patlayıcı Gaz Ortamlarında Tehlikelerin Sınıflandırılması........360 12.5. TC31/WO9 - Güvenlik Bütünlük Derecelendirme- SIL (Safety Integrity level).....362 12.6. Yangın ve Patlama İndeksleri .....363 12.6.1. Dow F&EI ve Mond F&ETI........365 12.6.2. Temel Emniyet İndeksi (Inlierent Safety Index -ISI) ve Entegre Temel Emniyet Indeksi (Integrated Inherent Safety Index -I2SI) .......376 12.6.3. Çevre Sağlık Ve Emniyet İndeksi- Environment Health &Safety Index (EHS) ........379 13. BÖLÜM: BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN KONTROLÜ HAKKINDA YÖNETMELİK GEREĞİNCE RİSK DEĞERLENDİRMESİ METODOLOJİ: ARAMIS PROJESİ 13.1. SEVESO 111 Direktifi..........387 13.2. ARAMIS Projesi Nedir?.........389 13.3. SEVESO Kuruluşlarında Büyük Kaza Senaryolarının Tanımlanması........392 13 .4. Büyük Çaplı Kaza Tehlikelerinin Tanımlanması (MIMAH)...392 13.4.1. MIMAH'ın Adımları.........394 13.4.2. Ekipman Tipolojisi.......395 13.4.3. Madde Tipolojisi ....396 13.4.4. Tehlikeli Ekipmanın Seçimi....397 13.4.5. BOW-Tie (PapyOn) Yaklaşımı......398 13.4.6. MIMAH Metodolojisinde Matrislerin Kullanımı.....399 13.4.7. Hata Ağacının Oluşturulması ........402 13 .5. Referans Kaza Senaryolarının Belirlenmesi Metodolojisi (MIRAS).........403 İ 13.5.1. MIRAS'ın Amaçları Ve Temel Adımları........405 13.5.2. Olay Ağaçlarında Geçiş Olasılıklarının Değerlendirilmesi............408 13.5 .3. Olay Ağacındaki Güvenlik Bariyerlerinin Etkileri.....409 13.5.4. Risk Şiddeti Değerlendirmesi Ve Haritalandırılması. .....41O 13.6. Maruziyetlerin Değerlendirilmesi......411 KAYNAKÇA....................413  |
